YAPAY ZEKÂNIN İŞ HAYATINDA KULLANIMINA İLİŞKİN HUKUKİ BİR DEĞERLENDİRME

1. GİRİŞ: YAPAY ZEKÂ ARAÇLARININ KULLANIMI NASIL YÜKÜMLÜLÜKLER GETİRECEK?

Yapay zekâ teknolojisine dayanan ChatGPT, Midjourney, Bard, Stable Diffusion gibi uygulamalar birçok şirket tarafından iş hayatında kullanılmaya başlanmıştır. Yapay zekâ araçları olarak adlandırılan bu yapay zekâ tabanlı sistemler, iş süreçlerini optimize ederek ve hızlandırarak maliyet ve zamandan tasarruf sağladıkları için tercih edilmektedir.

Yapay zekâ araçlarının iş hayatında kullanımı, bunları kullanan kişilere ve şirketlere sadece yenilik ve fayda getirmemekte, aynı zamanda hukuki bakımdan yükümlülükler ortaya çıkarmaktadır. Yapay zekâ kullanımına ilişkin doğrudan yasal düzenlemeler bazı hukuklarda hiç bulunmamakta iken, bazı hukuklarda ise yeni yeni oluşmaktadır. Buna karşın, yapay zekâ kullanımı, mevcut hukuk alanlarıyla da kesişmektedir. Bu nedenle yapay zekâ araçlarını kullanmadan önce, farklı hukuk alanlarındaki ilgili mevzuat ve uygulamaya ilişkin tartışmaların ve hukuki bir değerlendirme yapılması önerilmektedir. Bunu yaparken, yerel mevzuatların yanı sıra, başta Avrupa Birliği mevzuatı yabancı mevzuatların kapsamına girip girmediği de göz önünde bulundurulmalıdır. İşbu yazı kapsamında, yapay zekânın kullanımının (i.) kişisel verilerin korunması, (ii.) gizlilik ve (iii.) fikri mülkiyet ve (iv.) bilginin güvenilirliği ve doğruluğu bakımından getirebileceği yükümlülükler değerlendirilecektir. [1]

2. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI

Yapay zekâ araçlarına girilen metin, görüntü gibi veriler 6698 sayılı Kişisel Verileri Koruma Kanunu (“KVK Kanunu”) uyarınca kişisel veri olabilir. Bu sebeple, yapay zekâ araçlarını kullanmadan önce, araçlara girilen bilgilerin kişisel veri olarak nitelendirilip nitelendirilmeyeceği ve verilerin hangi amaçlarla işlendiği kontrol edilmelidir. Bir gerçek kişiye ait bilgiler, bu bilgiler ile kişinin kimliği bilindiğinde veya bilinebilir olduğunda kişisel veri kabul edilecektir. KVK Kanunu’na göre, kişisel veriler ancak kanunda belirtilen hukuka uygunluk sebeplerinin varlığı halinde işlenebilecektir.

Kişisel verilerin işlendiği durumlarda, söz konusu işlemeyle ilgili olarak kişisel veri koruma mevzuatı kapsamındaki aydınlatma yükümlülüğü, yurt dışına aktarımı, işlemenin orantılılığı gibi ilke ve yükümlülüklere, KVK Kanunu ve Kişisel Verileri Koruma Kurumu (“KVK Kurumu”) tarafından belirlenen kapsamda uyulması gerekecektir.

Kişisel Verileri Koruma Kurumu, 15 Eylül 2021 tarihinde yayımladığı Yapay Zekâ Alanında Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Tavsiyeler adlı rehberde (i.) genel tavsiyelerin yanı sıra, (ii.) yapay zekâ geliştiricileri, üreticileri ve servis sağlayıcıları ile (iii.) karar alıcılar için özel tavsiyelerde de bulunmuştur. [2] Bu hususlar esas olarak yapay zekâ ve veri toplama çalışmalarının yürütücülerini ilgilendirse de genel tavsiyeler kapsamında, sadece yapay zekâ çalışmalarını yürüten taraflar bakımından değil, yapay zekâ kullanıcıları bakımından da etkili olacak görüşlere yer verildiği görülmektedir. Bu kapsamda:

· Veri işleme faaliyeti, ilgili kişi açısından kontrolü mümkün olmalıdır.

· Kişisel verileri işleme temelli yapay zekâ uygulamalarında verilerin korunması anlamında yüksek risk öngörülüyorsa mahremiyet etki değerlendirmesi uygulanmalıdır.

· Özel nitelikli veri işleyen yapay zekâ uygulamalarında özel veri koruma kuralları uyarınca tedbirler alınmalıdır.

· İstenen sonuca veri işlemeksizin ulaşılabildiği takdirde verilerin anonimleştirilerek işlenmesi yöntemi tercih edilmelidir.

Gibi hususların veri sahibinin haklarını korumayı amaçlayan mevcut kurallar ve ilkeler ile uyumludur ve veri sorumlusu olarak topladığı verileri yapay zekâ araçlarını kullanarak işleyecek kişileri de ilgilendirmektedir.

3. GİZLİLİK

Yapay zekâ araçlarını kullanırken yasadan kaynaklanan ve sözleşmeden kaynaklanan gizlilik yükümlülüklerini göz önünde bulundurulmalıdır. Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu başta olmak üzere yasal mevzuattan kaynaklanan yükümlülükler bulunmakla birlikte, uygulamada özellikle ticari ilişkilerde ticari sır ve bilgilerin korunması bakımından gizlilik sözleşmelerinin kullanılması daha güvenilir görüldüğünden yaygın şekilde kullanılmaktadır. Gizliliğe ilişkin yükümlülüklerin düzenlenmesi mevcut sözleşmelere madde eklenerek ile olabileceği gibi, pek çok ticari faaliyette gizlilik sözleşmesinin ayrı bir sözleşme olarak düzenlendiği ve ana sözleşmeden ayrı veya ona ek olarak imzalandığı görülmektedir. Bu sözleşmesel düzenlemelerin kapsamının ne olduğu ve tarafların ne gibi taahhütlerde bulunduğu, yapay zekâ araçlarının kullanımının bu sözleşmesel yükümlülükleri ihlal edip etmediği, bu araçları kullanmadan önce değerlendirilmelidir.

Bunun yanı sıra, yapay zekâ araçlarının kullanımı, kimi durumlarda kişi ve şirketlerin bilmeyerek kendi ticari ve mesleki sırlarının ifşa edilmesine yol açabileceğinden, araçlarının kullanımının etkisini bu bakımından değerlendirmek de önemlidir. Nisan ayında, Samsung’un yeni bir projeye ilişkin gizli kaynak kodu ve toplantı notları yapay zekâ yazılımı uygulamasına girildiğinden dolayı dışarı sızmıştı. Şirketin, mühendislerine görevleri kapsamında kaynak kodlarındaki sorunları çözmeler için yapay zekâ yazılımı kullanmalarına izin verdiği, bunu yaparken, çalışanların yeni bir programa ait kaynak kodu ve toplantı notlarını ChatGPT’ye girmesi sonucu verilerin ifşa olduğu bildirilmişti. [3] Bunun sonrasında, Samsung tarafından çalışanlarına yazılan talimatta şirkete ait bilişim sistemlerinde ChatGPT’nin kullanımının yasaklandığı duyuruldu. Şirket tarafından yapılan duyuruda, ChatGPT, Google Bard ve Bing gibi yapay zekâ platformlarına gönderilen verilerin harici sunucularda depolandığı, geri alınmasının veya silinmesinin zor olabileceği ve başkalarına ifşa edilebileceği belirtilmektedir.[4] Samsung’tan sonra, Apple’ın da bazı çalışanlarına iş yerinde ChatGPT’nin kullanımını yasakladığı öğrenildi. [5]

4. FİKRİ MÜLKİYET

Yapay zekâ aracının kullanımına bağlı olarak, fikri mülkiyet haklarının, özellikle sanat ürünlerinin üretimi bağlamında telif haklarının dikkate alınması gerekebilecektir. Burada tartışmaların iki noktada toplandığını, hatta halihazırda buna ilişkin uyuşmazlıkların ortaya çıktığını görmekteyiz: Bunlardan ilki, yapay zekâ araçlarının telif hakkıyla korunan eserlerle eğitilmesi, ikincisi yapay zekâ araçları tarafından üretilen ve mevcut telif hakkıyla korunan eserlere çok benzeyen çıktıların yayınlanmasının, telif hakkının ihlali niteliğinde olup olmadığıdır.

İlk hususa ilişkin olarak, Getty Images adlı stok fotoğrafçılık ajansı tarafından yapay zekâ şirketi Stability Al’e karşı Images, telif hakkı ile korunan milyonlarca görüntüyü ve Getty Images'ın sahip olduğu veya temsil ettiği ilgili meta verileri, ticari çıkarlarına fayda sağlamak ve içerik oluşturucuların zararına olacak şekilde lisanssız olarak kopyaladığı ve işlediği ve bu sebeple fikri mülkiyet haklarının ihlal ettiği iddiasıyla dava açmıştır. [6] Getty Images CEO’su Craig Peters tarafından, şirketin maddi zararların tazminini veya sanat ürünleri üreten yapay zekâ araçlarının geliştirilmesini durdurmayı amaçlamadıklarını, esasında yeni bir yasal statüko oluşturmak ile ilgilendiklerini belirtmiştir. Peters’ın bu beyanı, yapay zekâ araçlarının gelişimi ile Getty Images için uygun lisans koşullarına sahip yeni bir durumun yaratılmak istenildiği şeklinde yorumlanmıştır. [7]

Benzer şekilde, Büyük Ölçekli Yapay Zekâ Açık Ağı’na (“LAION”) ait 5,8 milyar fotoğraftan oluşan bir veri setinde kendi fotoğraflarının izinsiz kullanıldığını fark eden Alman bir fotoğrafçı LAION’a yazarak talepte bulunmuştur. LAION tarafından verilen cevapta, telif hakkı ihlali olmadığı, fotoğrafçının eserlerinin herhangi bir şekilde depolanmadığı ve saklanmadığı, yalnızca “kendi kendine öğrenen bir algoritmanın ilk eğitimi için internette görüntü dosyaları bulduğunu ve bilgi edinmek için bunları kısaca kaydettiği” ifade edilmiştir. [8]

İkinci hususa ilişkin olarak, bir grup sanatçı yapay zekâ şirketlerine karşı Dijital Milenyum Telif Yasası (Digital Millennium Copyright Act) ‘nın yasasının ihlal edilmesi sebebiyle dava açmıştır. Davacılar, yapay zekâ şirketlerinin ticari olarak fayda sağladığını ve telif hakkıyla korunan görüntüleri kullanmaktan zengin bir şekilde kâr elde ettiğini iddia ederek tazminat ve kalıcı ihtiyati tedbir talebinde bulunmuşlardır. Sanatçılar, amaçlarının meslekleri bir bilgisayar programı tarafından ortadan kaldırılmadan önce bu hak ihlalini sona erdirmeye çalıştıklarını ifade etmiştir. [9]

5. BİLGİNİN GÜVENİLİRLİĞİ VE DOĞRULUĞU

Yapay zekâ araçlarının kullanılması, verilerin yapay şekilde oluşturulması ve değiştirilmesine dayandığından yanlış verilerin paylaşılmasına ve yayılmasına yol açılabilecektir. Bu sebeple yapay zekâ tarafından üretilen bilgilere güvenilmemeli, bunların doğruluğu için yapay zekânın incelemesinin yeterli olmadığı ve insanlar tarafından incelemeye tabi tutulması gerektiği göz önünde tutulmalıdır. [10]

Özellikle eğitim, gazetecilik, hukuk gibi alanlarda, gerek kaynak taraması, içtihat taraması vb. araştırmalar için, gerek ise dilekçe, makale gibi içerik üretimi için yapay zekâ araçlarının kullanıldığı görülmektedir. Bu kapsamda, üretilen içerikte yanlış bilgiler bulunduğu, aslında bulunmayan akademik çalışmalara veya mahkeme kararlarına atıf yapıldığı fark edilmiştir. [11] [12] [13]

Yakın zamanda bir avukatın bir havayoluna karşı tazminat talepli açılan davada, var olmayan davalara ve emsal kararlara atıf yapılması ile gündeme gelmiştir. [14] Davacı avukat, uyuşmazlığı ilişkin ön araştırmada ChatGPT’yi kullanmış ve ChatGPT’nin konuya ilişkin avukata 6 farklı emsal karar göstermiş ve avukat bu kararların kaynağını ChatGPT’ye sorarak teyit etmiştir. Her ne kadar ChatGPT bu kararların LexisNexis, WestLaw gibi içtihat programlarında bulunan kararlar olduğunu söylemiş ise de bu kararların aslında hiç var olmayan dava dosyalarına ait kararlar olduğu ve avukatın ChatGPT’ye yaptırdığı teyit ile yetindiği ve kendisi ayrıca içtihat taraması yaparak bu davaların doğruluğunu teyit etmediği anlaşılmıştır. Avukat, davada yanlış kararlara atıf yapması sebebi ile yaptırım uygulanması riski ile karşı karşıyadır. [14]

Av. Erse Kahraman

Kaynakça:

1. Bu başlıklar tahdidi değildir. Başlıklar belirlenirken bu metindeki gruplandırmadan yararlanılmıştır. https://www.mme.ch/en/magazine/articles/legal-challenges-of-using-ai-tools-in-the-workplace

2. https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/7048/Yapay-Zeka-Alaninda-Kisisel-Verilerin-Korunmasina-Dair-Tavsiyeler

3. https://www.techradar.com/news/samsung-workers-leaked-company-secrets-by-using-chatgpt

4. https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-05-02/samsung-bans-chatgpt-and-other-generative-ai-use-by-staff-after-leak?srnd=technology

5. https://www.wsj.com/articles/apple-restricts-use-of-chatgpt-joining-other-companies-wary-of-leaks-d44d7d34

6. https://newsroom.gettyimages.com/en/getty-images/getty-images-statement

7. https://www.theverge.com/2023/1/17/23558516/ai-art-copyright-stable-diffusion-getty-images-lawsuit

8. https://www.vice.com/en/article/pkapb7/a-photographer-tried-to-get-his-photos-removed-from-an-ai-dataset-he-got-an-invoice-instead

9. https://www.theverge.com/2023/1/16/23557098/generative-ai-art-copyright-legal-lawsuit-stable-diffusion-midjourney-deviantart

10. https://www.mme.ch/en/magazine/articles/legal-challenges-of-using-ai-tools-in-the-workplace