Genel Olarak AR-GE Kavramı
AR-GE, bilimsel ve teknik bilgi birikimini artırmak amacıyla, sistematik bir temele dayalı olarak yürütülen, yaratıcı çaba ve bu bilgi birikiminin yeni uygulamalarda kullanımıdır.
AR-GE Neden Önemlidir?
Hayatımızın her aşamasında yer alan AR-GE çalışmaları doğrudan insan yaşamıyla ilgilidir. AR-GE, ülkelerin, toplumların mevcudiyetini ve yaşam kalitesini dert edinir. İsrail ve İrlanda gibi ülkeler AR-GE’ye verdikleri önem sonucu başarılı AR-GE politikaları geliştirmiş ve toplumlarının refah seviyesini en az üç-dört kat arttırmayı başarmışlardır. Dünyada yapılan araştırmada, AR-GE’nin o ülkede yaşanan krizlerden etkilenmeyip aksine kriz zamanlarında daha çok getiri sağlayan bir faaliyet alanı olduğu görülmüştür. Bu nedenle de, AR-GE yatırımlarına harcanan paranın kısa vadede olmasa bile orta ve uzun vadede çok daha fazlasıyla geri döndüğü artık herkesçe bilinen bir gerçek haline gelmiştir.
AR-GE Merkezi Olma Koşuları Nedir?
1-AR-GE Olmak İçin Teknik Koşulların Sağlanması Gerekmektedir.
AR-GE Merkez İsteyen Bir Kurumda En Az 30 Personel Bulunmalıdır.
AR-GE merkez statüsüne ulaşmak isteyen bir kurumun öncelikle eş zamanlı ve eş değer 30 tane AR-GE personeli çalıştırması gerektiği belirtilmiştir.
AR-GE İle İlgili Hedeflerin Belirlenmiş ve Net Olması Gerekmektedir.
Kurumun veya şirketin AR-GE ile ilgili olarak hedef ve stratejisinin net olması ve hedefleri ile bütünleşmiş halde olması aranmaktadır.
Kurumun Stratejileri ve Vizyonları Bütünlük İçinde Olması Gerekmektedir.
AR-GE merkezi olmaya adaylığını koymuş bir kurumun stratejilerinde ve hedeflerinde AR-GE ile ilgili vizyonun paylaşıyor olması aranmaktadır.
2-AR-GE Olmak İçin Fiziki Koşullarında Sağlanması Gerekmektedir.
AR-GE Merkezi İçin Ayrılmış Bir Alanın Bulunması Gerekmektedir.
AR-GE merkezi için satın alınmış veya kiralanmış ve faaliyetlerinin sürdürülmesine elverişli bir yerin bulunması aranmaktadır.
AR-GE Faaliyetinin Yürütülmesi İçin Gerekli Araç, Gerek ve Teknolojik Aletlerin Bulunması Aranmaktadır.
Belirtmiş olduğumuz gibi, AR-GE merkezlerinin geliştirmek istedikleri alanı veya üretmek istedikleri hedeflerini net bir şekilde belirmesi aranmaktadır. Bu geliştirme ve hedeflerin gerçekleşmesi için gerekli her türlü araç, gerek ve benzeri aletlerin merkezde fizikken bulunması aranmaktadır.
AR-GE Merkezindeki Çalışanların Görevi, Çalışma süreleri ve Benzeri Bilgilerin Ayrıntılı Rapor Edilmesi Aranmaktadır.
Ar-Ge Merkezinde çalışana işçileri giriş çıkış kontrollerinin bir şekilde farklı mekanizmalar ile kuruma uygun şekilde sağlanması gerekmektedir. Özellikle vergi İndirilmelerinden ve diğer istisnalardan yararlanabilmek için bu harcamaların ayrı bir şekilde tutulması önem arz etmektedir.
3-Tescil İçin Kamuya Başvuru Yapılmalıdır
AR-GE merkezi başvurusunda bulunmayı düşünen bir kurum 5746 sayılı kanun gereğince hali hazırda bir AR-GE merkezi gibi faaliyet göstermelidir. Bu sebeple de firmalar AR-GE merkezlerini önce kendi bünyelerinde kurmuş olmaları gerekmektedir. Daha sonra Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına başvuruda bulunarak tescil ettirmeleri gerekmektedir.
AR-GE Olmanın Avantajları Nelerdir?
Türkiye’de AR-GE faaliyeti yürüten şirketlerin, Ar-Ge mevzuatı ve nakit destek programları kapsamında sağlanan farklı teşvik ve desteklerden faydalanma imkânı bulunmaktadır. Şirketlerin AR-GE ve yenilik faaliyetlerinin maliyetlerini düşürmek amacıyla yapılarına en uygun destek ve teşvik mekanizmasından faydalanmaları önem arz etmektedir. AR-GE faaliyeti yürüten şirketlere 4691 Sayılı ve 5746 sayılı Kanunlar Kapsamında sağlanan destek ve teşvik imkânları sağlanmıştır.
4691 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Destek ve Teşvikler:
1-Kurumlar Vergisi Bakımından
Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin münhasıran bu bölgelerdeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur.
2-Gelir Vergisi İstisnası (+Ücretlerde Damga Vergisi İstisnası)
3-Sigorta Primi Desteği
4-KDV İstisnası
5746 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Destek ve Teşvikler
1-AR-GE ve Tasarım İndirimi
5746 Sayılı Araştırma Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında AR-GE/Tasarım Merkezlerinde gerçekleştirilen AR-GE ve yenilik veya tasarım harcamalarının tamamı (%100’ü) 31/12/2023 tarihine kadar kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir. Ayrıca, aşağıdaki göstergelerden herhangi birinde bir önceki yıla göre en az yüzde yirmi artış sağlayan AR-GE/Tasarım merkezlerinde, o yıl yapılan AR-GE ve yenilik veya tasarım harcamalarının bir önceki yıla göre artış tutarının yüzde 50’si ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.
? AR-GE veya tasarım harcamalarının toplam ciro içindeki payı,
? Tescil edilen ulusal veya uluslar arası patent sayısı,
? Uluslar arası destekli proje sayısı,
? Lisansüstü dereceli arastırmacı sayısının toplam AR-GE personeli sayısına oranı,
? Toplam araştırmacı sayısının toplam AR-GE personeli sayısına oranı,
? AR-GE sonucu ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen cironun toplam ciroya oranı.
5746 sayılı Kanun kapsamında, kamu personeli hariç olmak üzere AR-GE merkezlerinde çalışan AR-GE ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin;
? Doktoralı veya temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için %95’i,
? Yüksek lisans derecesine sahip veya temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için %90’ı,
? Diğerleri için %80’i,
verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir.
5746 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde kamu personeli hariç olmak üzere AR-GE merkezlerinde çalışan AR-GE ve destek personelinin AR-GE ve yenilik faaliyetlerine ilişkin çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Hazine tarafından Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanmaktadır.
5746 sayılı kanun kapsamındaki her türlü AR-GE ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden istisnadır.
Av. Gülden Mehmed Altın
Kaynakça:
- N. Yetiş, “Bilim ve Teknoloji ve Ulusal Rekabet Gücü”, TÜSİAD Yükseköğretim, Bilim ve Teknolojide Yeni Yönelimler Semineri, 2004
- TÜİK Haber Bülteni, “2003 ve 2004 yılları araştırma ve geliştirme faaliyetleri araştırması”, Sayı 129, Ağustos 2006
- Türkiye 2. Bilişim şurası ARGE çalışma raporu, 2002,
- 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu
- 5746 sayılı AR-GE ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun
