6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nda yer verilen Turkuaz Kart’a ilişkin başvuru, değerlendirme ve geçiş süresine, Turkuaz Kart sahibine ve yakınına sağlanan haklara ve bu hakların kullanımına ilişkin usul ve esasları düzenleyen “Turkuaz Kart Yönetmeliği” 14 Mart 2017 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
I. Turkuaz Kart Alma Hakkı Olan Yabancılar
İlgili Yönetmeliğin 5. Maddesinde yer verildiği üzere aşağıdaki niteliklere sahip olan yabancılara Türkiye’de süresiz çalışma hakkı ile ikamet hakkı veren Turkuaz Kart verilecektir;
-Eğitim düzeyi, mesleki bilgisi ve deneyimi yüksek olan yabancılar
-Yüksek nitelikli yatırımcı yabancılar,
-Bilim insanı olan yabancılar
-Kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetler açısından uluslararası düzeyde başarılı olan yabancılar
-Milli menfaatlerine ilişkin hususlarda uluslararası düzeyde faaliyette bulunan yabancılar.
II. Başvuru Usulü
Turkuaz Kart Yönetmeliği’nde hüküm altına alındığı üzere Turkuaz Kart başvurusu;
Yurt içinde; doğrudan sistem üzerinden
Yurt dışında ise; yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk dış temsilciliği aracılığıyla yapılacaktır.
Yurt dışından yapılan başvuruya ilişkin bilgi ve belgeler elektronik ortam üzerinden Bakanlığa iletilerek değerlendirmeye alınacaktır. Aynı zamanda, Turkuaz Kart başvurusu, yurtiçi ve yurtdışından yabancı adına yetkili aracı kurum tarafından da yapılabilecektir.
Yabancı Turkuaz Kart başvurusu yapacağı sırada yasal olarak Türkiye’de bulunuyor ise yabancı kimlik numarası ile sistem üzerinden doğrudan kendisi başvuru yapabilecektir.
III. Turkuaz Kart Sahibi Yakınlarına İlişkin Düzenleme
Yeni düzenleme kapsamında, Turkuaz Kart sahibi olanların sahip olacağı haklar haricinde Turkuaz Kart sahibi yakınlarına da birtakım haklar tanınmıştır. Turkuaz Kart sahibi yakınına Turkuaz Kart sahibi yakını kartı düzenlenecek olup; söz konusu kart geçerlilik süresi içinde ikamet izni yerine geçecektir.
Turkuaz Kart sahibi yakınlarının kapsamına yabancının eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çocukları girmekte olup; bu kişiler tarafından ikamet izni başvurusunun Turkuaz Kart başvuru usulüne göre Bakanlığa yapılması gerekmektedir.
IV. Turkuaz Kart Başvurusu İçin Gerekli Belgeler
İlgili Yönetmelik gereğince yabancının aşağıdaki belgeleri temin ederek başvuruyu yapması gerekmektedir;
i. Başvuru dilekçesi
ii. Yabancıya ait pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin sureti
iii. Varsa ilgili kamu kurum ve kuruluşundan alınan uygunluk belgesi
iv. Turkuaz Kart Yönetmeliğinin 5. maddesinde sayılan yabancılar bakımından;
Eğitim düzeyi, mesleki bilgisi yüksek olan yabancılardan; Diploma, iş sözleşmesi, özgeçmiş vs. belgeler,
Nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen yabancılardan; Yatırım büyüklüğü, istihdam düzeyi, ihracat tutarı, mali yeterliliği gösterir belgeler vs.
Bilim insanı veya araştırmacı olan yabancılardan; diploma, akademik kariyer ve unvanı gösterir belge, sahip olunan akademik çalışmalar veya lisans belgeleri vs.
Kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetlerde bulunan yabancılardan; Ulusal veya uluslararası düzeyde başarılı olmuş yabancı için başarılı olduğunu gösterir belgeler vs.
Milli menfaatlerine ilişkin hususlarda uluslararası düzeyde faaliyette bulunan yabancılardan; Turkuaz gönüllüsü olarak uluslararası düzeyde yürütülen faaliyetleri gösterir belgeler vs.
Yukarıda yer verilen belgeler haricinde Genel Müdürlük tarafından belirlenerek resmi internet sayfasında yayımlanan belgelerin yabancı tarafından başvuru yapılması sırasında hazır edilmesi gerekmektedir.
V. Başvuru Değerlendirme Usulü
Turkuaz Kart başvurusunun değerlendirilmesi; Genel Müdürlük tarafından yapılacak olup; uluslararası işgücü politikası kapsamında belirlenen kriterler kapsamında puanlama sistemi oluşturularak yapılacaktır.
Söz konusu puanlama sistemi Yönetmeliğin 5. Maddesinde sınıflandırılan her bir yabancı grubu için farklı değerlendirmeye tabi olacaktır. Bu kapsamda, sınıflandırılan yabancıların niteliklerine ilişkin olarak Genel Müdürlük tarafından “Uygunluk Belgesi” düzenlenebilecektir.
Ancak, bilinmelidir ki, söz konusu “Uygunluk Belgesi” Turkuaz Kart başvurusunun olumlu değerlendirilmesine yönelik herhangi bir kazanılmış hak sağlamayacaktır.
VI. Turkuaz Kart Başvurusunun Reddi
Aşağıda sayılan koşullardan birinin varlığı halinde yabancı tarafından yapılan Turkuaz Kart Başvurusu reddedilecektir;
a) Bakanlıkça belirlenen değerlendirme kıstaslarını karşılamayan,
b) Uluslararası işgücü politikasına uygun olmayan,
c) Sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan,
ç) Yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli görülmeyen,
d) Diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için yapılan,
e) 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun ilgili maddeleri kapsamında Türkiye’ye girişlerine izin verilmeyecek, vize verilmeyecek veya sınır dışı etme kararı alınacak yabancılardan olduğu İçişleri Bakanlığınca bildirilen yabancılara ilişkin olan,
f) Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan,
g) Dışişleri Bakanlığının uygun görüşü olması durumu hariç, Türkiye Cumhuriyeti’nin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan,
ğ) Kanuni süresi içinde yapılmayan veya eksiklikleri tamamlanmayan,
Turkuaz Kart başvuruları reddedilecektir.
VI. Turkuaz Kart Başvurusu Harca Tabi mi?
Söz konusu Yönetmelikte, Turkuaz Kart için başvuru yapan yabancıdan ve yabancı yakınından harç alınmayacağı hüküm altına alınmıştır.
VII. Turkuaz Kart Sahibinin Hak ve Yükümlülükleri Nelerdir?
Turkuaz Kart Başvurusu yapan yabancının başvurusunun kabul edilmesi halinde Turkuaz Kart kapsamında birtakım haklara sahip olacaklardır;
Turkuaz Kart sahibi yabancılar;
-Türkiye’de askerlik yapma yükümlülüğünden muaftırlar.
-Seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme haklarından yararlanamazlar.
-Sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup, bu hakların kullanımında ilgili mevzuattaki hükümlere tabidirler.
Bu kişilerin, Türkiye’deki ikamet, seyahat, çalışma, yatırım, ticari faaliyet, miras, taşınır ve taşınmaz iktisabı ile ferağı gibi konulara yönelik işlemleri, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından Türk vatandaşlarına uygulanmakta olan mevzuata göre yürütülür.
VIII. Turkuaz Kartın Geçiş Süresi
İlgili Yönetmelik uyarınca Turkuaz Kart ilk üç yılı geçiş süresi olmak üzere verilecektir.
Geçiş süresi içerisinde Turkuaz Kart sahibi yabancı Genel Müdürlük tarafından atanan uzman tarafından izlenecektir.
Genel Müdürlükçe atanan uzman tarafından hazırlanacak olan raporda eksiklik tespit edilmesi halinde yabancıya üç ay süre verilerek eksikliklerin tamamlanması gerektiği bildirilecektir. Söz konusu süre içerisinde işbu eksiklik tamamlanamazsa Genel Müdürlük tarafından Turkuaz Kartın iptaline karar verilebilir.
Geçiş süresi içinde iptal edilmeyen ve geçiş süresi kaydının kaldırılmasına ilişkin talebi uygun bulunan yabancının Turkuaz Kart’taki geçiş süresi kaydı kaldırılarak Turkuaz Kart süresiz hale gelir.
IX. Turkuaz Kartın İptal Edilmesi
Turkuaz Kart yabancının talebi dışında; kayıt dışı şekilde çalışılması, sahte belge ile başvuru yapıldığının tespiti, nitelikleri taşınmadığının ya da kaybettiğinin anlaşılması hallerinde iptal edilecek olup; söz konusu iptal sebepleri Yönetmelikte tek tek sayılarak belirtilmiştir.
Turkuaz kartın iptal edilmesiyle birlikte geçerliliği sona erecektir. Geçici turkuaz kartın iptaline gerekçe teşkil eden hususlar aynı zamanda süresiz turkuaz kartın da iptalini gerektirmektedir.
X. Genel Değerlendirme
Turkuaz Kart Yönetmeliği’nde belirtilen yasal kriterleri haiz olan yabancılara, Turkuaz Kart ile birlikte süresiz çalışma ve ikamet hakkı verilecek olup; Türk Vatandaşlığı kazanmak isteyen yabancılara büyük bir kolaylık getirilmiştir. Turkuaz kart başvurusu için gerekli yasal şartlardan da görüldüğü üzere, Turkuaz Karta bağlı olarak Türk Vatandaşlığının ülkenin gelişimine ve kalkınmasına katkıda bulunacak nitelikteki yabancılara verilmesi amaçlanmıştır.
Turkuaz Karta ilişkin henüz Uygulama Yönetmeliği yayımlanmadığından uygulamaya yönelik hususlar henüz kesin şekilde belirlenmemiş olmakla birlikte Turkuaz Kart başvuruları başlamamıştır. Başvuruya ilişkin Uygulama Yönetmeliği’nin yayımlanmasıyla birlikte uygulamaya yönelik belirsizlikler netlik kazanacaktır.
Av. İpek Öztaş
