Her gün daha da büyüyen spor endüstrisi, büyük kitleleri kapsayan ve ilgilendiren bir konuma ulaşmıştır. Böylelikle spor camiası içinde doğan ve sporun rekabetçi yapısını da barındıran spor organizasyonlarının neticesinde sportif uyuşmazlıklar ortaya çıkmış ve söz konusu ihtilafların çözümlenmesi ve denetlenmesi ihtiyacı doğmuştur. Sportif uyuşmazlıkların çözümü açısından ise bir önceki makalemizde de belirttiğimiz üzere tahkim önemli bir nitelik taşımaktadır.
Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi ise sportif uyuşmazlıkların uzman kişilerce daha hızlı bir biçimde ve şeffaf olarak çözülmesi amacıyla oluşturulmuştur. Bu noktada Spor Tahkim Mahkemesi’nin oluşturulmasındaki en önemli etkenlerin başında ise devlet yargısını bertaraf etme ve bağımsız ve tarafsız yargı mercii olma unsurları gelmektedir. Gerçekten de, devlet yargısının yavaş işlemesi, yüksek maddi külfete sebep olması, yargıçların teknik anlamda spor hukukunda uzman nitelik taşımamaları ve mevcut sportif yargı mekanizmalarının tarafsızlık ve bağımsızlık konusunda güven taşımamak suretiyle şüpheye yol açmaları, bu alanda uluslararası nitelikte Spor Tahkim Mahkemesi’nin kurulması zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır.
Kuruluşu
1980’li yılların başından itibaren sporcular, spor kulüpleri, spor federasyonları, sportif müsabaka organizatörleri gibi spor camiası içindeki kişi ve kurumlar arasındaki hukuki uyuşmazlıkların sayısında artışın olması ve bu uyuşmazlıkların çözümü için uluslararası nitelikte yargı merciinin bulunmaması Spor Tahkim Mahkemesi’nin kurulmasına sebep olmuştur.
Söz konusu bu sportif uyuşmazlıkların çözümü için bağımsız, tarafsız ve uluslararası nitelikte yargılama sistemi oluşturulması fikriyle ortaya çıkan CAS, 1984 yılında kurulmuştur. Bu tarihten itibaren sportif uyuşmazlıkların çözümü bakımından ulusal nitelikte farklı kararların alınmasının önüne geçilerek devlet yargısının müdahalesinden uzak yeknesak biçimde kararlar alabilen uluslararası nitelikteki Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) faaliyete geçmiştir. 1994 yılında ise Spor Tahkim Mahkemesi’nin yapısında ve yargılama kurallarında önemli değişiklikler barındıran Spor Tahkim Kodu yürürlüğe girmiştir.
Uluslararası Spor Tahkim Konseyi ( ICAS )
Spor Tahkim Kodunun ilk bölümü olan Statü kısmında sportif uyuşmazlıkların çözümü için yetkili organlar düzenlenmiştir. Bu kapsamda sportif uyuşmazlıkların çözümü için iki yetkili organ bulunmaktadır. Bunlar; Spor Tahkim Mahkemesi ve Spor Tahkim Konseyi’dir. Spor Tahkim Mahkemesi’nin üstü niteliğine sahip ve İsviçre merkezli olan Spor Tahkim Konseyi, spor tahkiminin en üst mercii özelliğini taşımakta olup Spor Tahkim Mahkemesi’nin bağımsızlığını sağlamak adına idari ve mali işlerini yürütmektedir.
Bağımsızlık Tartışmaları
CAS’ın kuruluş aşamasında; tüzüğünün oluşturulması, mali kaynağının sağlanması gibi konularda IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi) birtakım yetkilere sahip olmuştu. Bu durum CAS’ın bağımsızlığına gölge düşürmüş ve bir süre tartışma konusu halinde gelmişti. CAS’ın finansal desteğinin tamamen IOC tarafından karşılanması, CAS tüzüğünün değiştirilmesinde ve düzenlenmesinde IOC’nin yetkili olması ve CAS üyelerinin IOC tarafından belirlenmesi bu duruma sebebiyet vermiştir. Tartışma konusu olan bu duruma son vermek ve CAS’ın mali ve organizasyon konularında bağımsız ve tarafsız bir yapıya sahip olmasını sağlamak amacıyla CAS Tüzüğünde ve diğer düzenlemelerde bazı değişiklikler yapılmıştır.
Söz konusu değişiklikler çerçevesinde Uluslararası Spor Tahkim Konseyi ( ICAS ) kurulmuş ve IOC yetkisi kapsamında olan ve yürütülen görevler ICAS’a devredilmiştir. Böylelikle CAS’ın IOC’ye olan mali ve idari bağlılığı ortadan kalkmış ve daha şeffaf biçimde yargısal faaliyetini sürdürme imkânı doğmuştur. Bu bağlamda CAS’ın, İsviçre Federal Mahkemesinin öngördüğü tahkim kararlarının taşıması gerektiği temel özellik olan bağımsızlık ve tarafsızlık unsurlarına sahip hale geldiği daha açık biçimde görülmüştür.
CAS’ın Yapısı ve Fonksiyonları
Spor Tahkim Mahkemesi, her ne kadar Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından kurulmuş olsa da faaliyet alanı sadece olimpik hareketle sınırlı olmayıp, sportif uyuşmazlıkların büyük çoğunun çözümünü kapsayan bir yapıya sahiptir. Ayrıca bir diğer nokta ise Spor Tahkim Mahkemesi’nin adında geçtiği gibi bir mahkeme olmamasıdır. Spor Tahkim Mahkemesi daha doğru bir ifadeyle sportif uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümü bakımından hizmet veren bir tahkim kurumudur.
1984 yılında kurulmuş olan CAS’ın merkezi İsviçre’nin Lozan kentindedir. Ayrıca uyuşmazlıkların daha hızlı çözülmesi amacıyla New York ve Sydney’de şubeleri bulunmaktadır. Bağımsız bir niteliğe sahip olan CAS, iki dereceli bir yapıdan oluşmaktadır. CAS’ın İlk Derece Tahkim Dairesi ve Temyiz Tahkim Dairesi olmak üzere iki ana dairesi bulunmaktadır. Bu bağlamda CAS iki ayrı tahkim usulü çerçevesinde yargılama yapmaktadır. İlk Derece Tahkim Dairesi, hakem heyetleri vasıtasıyla önüne gelen ilk derecedeki uyuşmazlıkları incelerken, Temyiz Tahkim Dairesi ise federasyonlar ve sportif kurumlar tarafından disiplin uyuşmazlıkları hakkında verilen kararları temyiz mercii olarak inceleyip karara bağlamaktadır.
Sportif uyuşmazlıkların çözümü açısından büyük bir öneme sahip olan Spor Tahkim Mahkemesi’nin ayrıca; uyuşmazlıkları ilk ve tek yetkili mercii olarak karara bağlamak, spor federasyonları tarafından alınan kararları (disiplin cezaları) istinaf mercii olarak incelemek, uyuşmazlıkların arabuluculuk yöntemiyle dostane bir biçimde çözümünü sağlamak, spora ilişkin hukuki konularda tavsiye niteliğinde görüş bildirmek ve uluslararası spor müsabakaları ile olimpiyat oyunları sırasında meydana gelebilecek uyuşmazlıkları kısa sürede çözmek gibi temel fonksiyonları bulunmaktadır.
Hakem Listesinin Oluşturulması ve Belirlenmesi
Tahkim ve spor hukuku konusunda uzman niteliğine sahip, uluslararası camiada ünü olan ve Spor Tahkim Mahkemesi’nin resmi dilleri olan İngilizce ve Fransızcadan birini çok iyi derecede bilen kişilerin CAS hakemi olması mümkündür. Bu çerçevede bahsettiğimiz niteliklere haiz kişilerden oluşan 150 hakem CAS bünyesinde bulunmaktadır. CAS içinde çeşitli ülkelerden birçok hakemin görev icra etmesi yanında, ülkemizden ise av. Kısmet ERKİNER ve av. Türker ARSLAN görev yapmıştır. CAS hakem listesinin dört yılda bir yenilenmesi gerekmektedir ve bu görev ICAS’a aittir. ICAS hakem listesi oluştururken ise CAS Kodu 14.madde çerçevesinde değerlendirme yapmaktadır. Usulüne uygun biçimde seçilen hakemlerin görevlerinde bağımsız ve tarafsız olacaklarına dair sözleşme imzalamaları gerekmektedir.
İlk Derece ve Temyiz Tahkim Yargılaması İçin Ortak Kurallar
CAS tahkim yeri, İsviçre Lozan’dır. Ancak şartlar gerektirdiğinde taraflara da sorularak, duruşmaların başka bir yerde yapılması mümkündür. CAS tahkiminde yargılama dili İngilizce veya Fransızca olarak uygulanmakla birlikte, bazı şartların varlığı halinde, tarafların anlaşması suretiyle bu diller dışında başka bir dille de tahkim yargılamasının yapılması hakem heyetinin de onayı çerçevesinde mümkün olmaktadır.
CAS tahkiminde tarafların temsili açısından herhangi bir engel yoktur. Tarafların yargılamaya bizzat katılımları zorunlu olmayıp seçtikleri kişiler tarafından temsil edilebilmeleri mümkündür. Bu kişilerin avukat olma zorunluluğu da bulunmamaktadır.
CAS tahkiminde yargılama masrafları, yargılama giderleri ve hakem ücretinden oluşmaktadır. Hakem ücretleri ise belli oranlarda kararlaştırılmış ve liste halinde belirtilmiştir. Hem olağan hem de temyiz tahkim usulünde başvuru ücreti 1000 İsviçre Frangıdır. Masrafın yatırılmasıyla birlikte tahkim yargılaması başlamaktadır.
İlk Derece Tahkim Yargılaması Şartları
CAS Kodu madde R27 kapsamında CAS tahkim yargılamasına başvurulabilmesi için iki koşulun varlığı aranmıştır. Bunlar;
- Sportif bir uyuşmazlık olması şartı
- CAS yetkisinin taraflarca tanındığına dair geçerli bir tahkim anlaşması bulunması şartıdır.
Spor Tahkim Mahkemesi sportif uyuşmazlıkların çözümü için kurulmuş bir sportif yargı mekanizmasıdır. Bu sebeple CAS’a başvuru şartlarının en başında sportif bir uyuşmazlığın var olması gerektiğidir. Diğer yandan, tarafların aralarında çıkmış veya çıkabilecek olan sportif uyuşmazlığın çözümü için Spor Tahkim Mahkemesi olan CAS’ı yetkili kıldıklarına dair bir anlaşma yapmaları gerektiğidir. Bu anlaşma tarafların aralarındaki mevcut anlaşmaya eklenebilecek bir tahkim şartıyla olabileceği gibi CAS’ı yetkili kılan ayrı bir sözleşme olarak da yapılabilmektedir.
Temyiz Tahkim Yargılaması Şartları
CAS’ın bir diğer yargılama usulü temyiz tahkim yargılamasıdır. CAS Kodu R47 hükmünde Spor Tahkim Mahkemesine temyiz başvurusunda bulunabilme koşulları düzenlenmiştir. Temyiz tahkim mercii olarak CAS’a başvurabilmek için bu şartların mevcudiyeti aranmıştır. Bunlar;
- Sportif yapıların statü, tüzük veya talimatında tahkim şartı bulunması,
- Sportif yapılar tarafından alınmış temyizi kabil karar olması,
- Uyuşmazlığa konu olan sportif yapının tüzük ve talimatlarının öngördüğü iç başvuru yollarının tüketilmiş olması şartıdır.
Söz konusu bu şartların varlığı halinde Temyiz tahkim mercii olarak CAS’a başvurabilmek mümkün olmaktadır.
Türkiye’nin CAS Serüveni
Daha önce dünyanın çeşitli bölgelerindeki sportif uyuşmazlıklarla ilgili dikkat çekici kararlar veren CAS ülkemizde ilk olarak, 2010-2011 Sezonu sonrası ortaya çıkan şike iddiaları üzerine UEFA tarafından Beşiktaş ve Fenerbahçe'ye verilen Avrupa'dan men cezalarını onamasıyla tanınmıştır. CAS'ın Türkiye ile alakalı son zamanda verdiği bir başka karar ise Finansal Fair Play kurallarına uymaması nedeniyle Avrupa'dan men cezası alan Galatasaray'ın bu cezasını onamak olmuştur.
Stj. Av. Nuri Mert Orhan
Kaynakça:
1. Akil, Cenk : “Genel Olarak Milletlerarası Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) ve Bu Mahkemede Uygulanan Tahkim Çeşitleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 2, 2011, (Basım Yılı:2013)
2. Bağlan, Aysu Melis : “Sporda Uluslararası Tahkim Yargılaması ve Türkiye’de Hukuki Durum”, Ankara, 2017
3. Bilginoğlu, Nurettin Emre : “Futbol Uyuşmazlıklarının Tahkim Yoluyla Çözümü”, İstanbul, 2015
4. Ekşi, Nuray : “Spor Tahkim Hukuku”, İstanbul, 2015
5. Erkiner, Kısmet : “Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi CAS Açıklamalı İngilizce Türkçe Mevzuatı”, On İki Levha Yayıncılık, 2010
6. Nomer Ergin, Ekşi Nuray, GELGEL Günseli, “Milletlerarası Tahkim”, İstanbul, 2016
7. Özdemir Kocasakal, Hatice : “ Sportif Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü ve Spor Tahkim Mahkemesi”, İstanbul, 2013
8. Yasal Mevzuat: CAS Kodu
