Bireylerin kendilerini fiziksel ve ruhsal olarak rahatlatma ve daha iyi hissetme için yaptığı veya izlediği bir aktivite olan spor, endüstriyelleşmeyle birlikte modern toplumda stres altında olan bireylerin stres atma yöntemi haline gelmiştir. Bu durum müsabaka alanlarını ve özellikle futbol sahalarını, bireylerin dışa vurum alanına dönüştürmesine sebep olmuştur. Yaşadıkları toplumun refahının düşmesiyle bu stres ve mutsuzluktan kaçan bireyler, bu mücadele ve rekabete kendilerini daha da adamış, bu durumdan ekonomik menfaat elde edenler ise rekabeti ve taraf olma duygusunu artıran politikalar üreterek sporu ayrıştırıcı bir noktaya taşımıştır. Söz konusu bu sürecin iyi yönetilememesi ise sporda şiddet olaylarının doğmasına neden olmuş ve bu durum kendini en çok futbol müsabakalarında göstermiştir.
Ülkemizde spor müsabakalarında şiddet vakalarının artması sonucu, sporda şiddet ve düzensizliği önlemek amacıyla 2011 yılında çıkarılan kanunla birlikte futbolda Süper Lig ve 1.Lig maçlarında elektronik bilet (e-bilet/passolig) zorunlu hale gelmiştir. E-bilet uygulamasıyla her ne kadar sporda şiddeti azaltmak, küfürlü tezahüratı engellemek, biletsiz ve kontrolsüz girişi önlemek, karaborsa bilet satışının önüne geçmek ve sporda şiddete sebep olan bireylerin tespit edilerek müsabakalardan men edilmesini sağlamak amaçlansa da ne yazık ki tam anlamıyla başarılı olunamamış aksine bu olayların daha da artmasına sebebiyet verilmiştir.
2011 yılının Nisan ayında resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun ile birlikte elektronik bilet uygulaması devreye girmiş ve birçok sorun karşımıza çıkmıştır. Öncelikle sporda şiddet olaylarının azaltılması amaçlansa da ne yazık ki bu konuda başarılı olunamamıştır. Bu sorunun temeline inildiğinde bu durumun ancak ve ancak eğitimle çözümlenebileceği açıktır. Ayrıca bu uygulamanın sadece Süper Lig ve 1.lig müsabakalarında uygulanması da bu konuda ki yetersizliği göstermektedir. Zira son dönemde amatör maçlarda yaşanan şiddet vakalarında birçok genç vatandaşımız hayatını kaybetmiştir.
Diğer yandan ne yazık ki ülkemizde karaborsa bilet satışı sayısı artmıştır. E-bilet uygulamasıyla her ne kadar kişilerin kimlik bilgileriyle bilet alması sağlansa ve karaborsanın önüne geçilmesi amaçlansa da, karaborsa bilet satışı daha da kolay hale gelmiştir. Uygulamada, şahsın kimlik numarasına tanımlı bileti çok kolay biçimde bir başkasına transfer ediyor olması bu duruma sebebiyet vermiştir.
Ayrıca passolig kart uygulamasıyla birlikte bireyler, adeta zorla bir bankanın müşterisi haline getirilmektedir. Elektronik biletin satın alınabilmesi ve şahsın kimlik numarasına tanımlanabilmesi için taraftarların passolig kart çıkartması gerekmektedir. Bu kartı çıkartmak için ödenen ücret, her yıl yenilemek için ödenen ücret ve her maç için ödenen hizmet bedeli taraftarların takımlarını destekleyebilmesinin önüne maddi engeller koymaktadır. Hâlihazırda ülkemizdeki yüksek bilet fiyatları da dikkate alındığında bu durumun spor müsabakalarındaki seyirci sayısının azalmasına neden olduğunu kanıtlamaktadır. Zira son yıllarda spor müsabakalarındaki seyirci ortalamaları, bu durumun spor müsabakalarındaki seyirci sayısını azalttığını açıkça göstermektedir. Ayrıca gönül verdiği takımın maçlarını izlemek isteyen taraftarların zorla bir bankanın müşterisi haline getirilmesi hukuka aykırı nitelik taşımaktadır.
Bir diğer sorun ise müsabaka girişlerinde yapılan kontrole ilişkindir. E-bilet uygulamasıyla birlikte her ne kadar tribünlere girişlerin kontrollü olması amaçlansa da ne yazık ki bu konuda da sınıfta kalınmıştır. Passolig kartına tanımlı elektronik biletiyle müsabakaya giriş yapmak isteyen taraftarın kartına tanımlı fotoğrafı tribün girişlerindeki turnikelerden geçiş esnasında güvenlik görevlileri tarafından kontrol edilmektedir ve böylece başka bir kişinin kartıyla stadyuma giriş yapılması engellenmek istenmektedir. Fakat ne yazık ki uygulamada bu durumun önüne geçildiği söylenemez. Zira birçok kişi stadyum girişlerindeki yoğunluk ve kalabalıktan faydalanarak başka bir şahsın kartıyla veya sistemdeki resimlerini değiştirmek suretiyle müsabakalara giriş yapabilmektedir. Bu durumda e-biletin amacına ulaşmadığını bizlere göstermektedir.
Ayrıca e-biletin en önemli amaçlarından biri de seyirden men cezası alan kişiyi kimlik bilgisiyle tespit ederek bir sonraki girişini engellemektir. Bu konuda tam anlamıyla başarılı olunmasa da nispeten ceza alan kişilerin müsabakalara girişleri engellenmiştir. Fakat tam anlamıyla engellemek için yukarıda bahsettiğimiz üzere müsabakalara fotoğraf değiştirmek suretiyle yapılan geçişlerin engellenmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, 2011 yılının Nisan ayında yürürlüğe giren 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunla beraber uygulamaya konulan elektronik bilet, birçok konuda düzenlemeyi amaçlasa da başarılı olamamıştır. Zira yapılan araştırmalara göre elektronik bilet sistemini kullanan futbol seyircilerinin %63,3’ü elektronik bilet sistemi ile maç bileti satın alma işleminin zorlaştığını belirtmiştir. Bu durum spor müsabakalarında ki seyirci ortalamalarının düşmesine de neden olmuştur.
Stj. Av. Nuri Mert Orhan
Kaynakça:
1. 5149 Sayılı Spor Müsabakalarında Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun
2. 6222 Sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun
3. Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik
4. Donay, Süheyl: Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesi ve Şike ve Teşvik Primi, İstanbul 2012.
8. Köse, Hüseyin Alpay: “ E-bilet Uygulaması; Sorunlar ve Çözümler”, Spor Hukuku Enstitüsü Makaleleri. (E-bilet Uygulaması)
(http://www.sporhukuku.org.tr/makaleler.html)
9. Özkan, Cemre : 6222 Sayılı Kanun Kapsamında “Şiddet’in Ele Alınışı ve “Hakaret İçeren Tezahürat” Suçunun İncelenmesi, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Bitirme Tezi
10. Baykara, Ayhan : “Futbol Müsabakalarındaki Elektronik Bilet Sisteminin Seyirci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2017
11. Ertaş Şeref, Petek Hasan : “Spor Hukuku”, Yetkin Yayınları, 2017
12. Gerçeker, Hasan : “Spor Hukuku”, Seçkin Yayınları, 2016
13. Yurtcan, Erdener : “Sporda Şiddetin ve Düzensizliğin Önlenmesi Kanunu ve Yorumu”, Adalet Yayınları, 2011
