A.GİRİŞ
Taraflarını destekleyen (sponsorluk veren, sponsor) ve desteklenin (sponsorluk alan) oluşturduğu, konusu para, ayni edim, veya hizmet edimi olan ve amacın destekleyenin edimiyle desteklenenin faaliyetini/organizasyonunu yerine getirmek olduğu sözleşmeler sponsorluk sözleşmeleridir.
Sponsorluk sözleşmeleri ve sponsorluk ilişkisi, 19. yüzyıldan itibaren İngiltere’de sporun yaygınlaşmasıyla uygulama alanını yaygınlaştırsa da, günümüzde uygulama alanı sadece spor ile sınırlı kalmamış, kültür, sosyal faaliyetler ve bilimsel faaliyetler gibi birçok uygulama alanı bulmuştur.
B.GENEL OLARAK
Sponsorluk sözleşmelerinde desteklenenin amacı destekleyenden aldığı teşvikle faaliyetini yerine getirmek, organizasyonunu sürdürüp başarıya ulaştırmaktır. Destekleyenin amacıysa desteklenenin faaliyetini teşvik edip yerine getirmesini sağlayarak kamuoyunda olumlu bir imaj yaratarak kitlelere ulaşmayı sağlamaktadır. Dolayısıyla günümüzde sponsorluk sözleşmeleri ve ilişkileri iletişim ve rekabet aracı olarak da kullanılmaktadır.
Sponsorluk sözleşmelerine taraflar anlaştığı takdirde münhasırlık kaydı koyulabilmektedir. Sözleşmeye konulan münhasırlık kaydıyla destekleyen, sözleşmede belirlenen süre boyunca tek sponsor olacak ve potansiyel destekleyen adaylarının faaliyete/organizasyona sponsor olmalarını da hukuken engelleyecektir. Böylece desteklediği, sponsor olduğu faaliyetle destekleyen, kamuoyunda tek olarak ön plana çıkacak olmakla beraber sponsorluk ilişkisinin rekabet aracı olarak kullanılma fonksiyonu münhasırlık kaydıyla perçinlenecektir.
Sponsorluk sözleşmeleri belirli ya da belirsiz süreli olarak yapılabilir. Sponsorluk ilişkisinde sözleşmeye herhangi bir süre kaydı konulmamışsa ya da sponsorluğun faaliyetin süresi ile sınırlı olmak üzere anlaşılmıyorsa belirsiz süreli sponsorluk sözleşmesi vardır.
C.SPONSORLUK SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI VE SINIRLARI
Sponsorluk sözleşmesinin geçerlilik şartları sözleşmelerde aranan genel geçerlilik şartlarıdır. Taraflar sözleşme kurma hususunda fiil ehliyetine sahip olmalı, sözleşmenin konusunun ahlaka adaba, kişilik haklarına, kanunun emredici hükümlerine uygun olması, sözleşmenin konusunun imkansız olmaması, tarafların iradelerinin sakatlanmamış olması sponsorluk sözleşmesi bakımından aranan koşullardır.
Sponsorluk ilişkilerinde iktisadi bakımdan güçlü olan taraf destekleyendir. Desteklenin teşviki ve desteği kaybetmemek adına, destekleyenin, iradesine uygun hareket etmek durumunda kalması halinde sponsor kendi menfaatini sağlamak üzere desteklenenin kişilik haklarına müdahale ettiği takdirde Medeni Kanun madde 23 kapsamında kişilik hakları ihlal edilecektir. Medeni Kanun madde 23’te, kimsenin, hak ve fiil ehliyetlerinden kısmen de olsa vazgeçemeyeceği ve kimse özgürlüklerinden vazgeçemez veya onları hukuka ya da ahlâka aykırı olarak sınırlayamayacağı koruma altına alınmıştır Medeni Kanun madde 23 uyarınca sponsorluk sözleşmeleri kişilik haklarını ihlal etmeyecek şekilde akdedilmeli ve sponsorluk ilişkileri yine bu madde kapsamında yürütülmelidir. Aksi takdirde sponsorluk sözleşmesinin geçersiz olması söz konusu olacaktır.
D. TARAFLARIN BORÇLARI
Tarafların müzakere safhasında ve sözleşme süresince birbirlerine karşı yerine getirmesi yükümlülükler ve ifa etmesi gereken borçlar bulunmaktadır.
- Müzakere Safhası
Müzakere safhasında tarafların culpa in contrahendo sorumluluğu bulunmaktadır. Bu sorumluluk uyarınca taraflar, culpa in contrahendo sorumluluğu, sözleşmenin kurulmasından önceki safhada taraflardan birinin veya yardımcılarının, diğer tarafa veya onun koruma alanında bulunan kişilere aralarında oluşan toplumsal bağlantı sonucu doğan, kökenini dürüstlük kuralında bulan güven ilişkisine aykırı davranarak vermiş olduğu zarardan sorumlu olmasıdır, şeklinde tanımlanabilir. Taraflar müzakereler esnasında birbirlerine dürüst olmakla yükümlüdürler.
- Sözleşme Süresince
- Sponsorun (Destekleyenin) Borçları ve Yükümlülükleri
Sözleşme süresi boyunca sponsorun asıl borcu, desteklediği ve teşvik verdiği faaliyetin icra edilebilmesi için taahhüt ettiklerini, edimini yerine getirmesidir. Sponsor edimini yerine getirirken borcu istisnai haller haricinde kural olarak desteklenene ifa edecektir. Destekleyen sponsor ile desteklenen sponsorluk sözleşmesine edimin üçüncü bir kişiye ifa edilmesi huşunda kayıt koyabilirler. Bu halde, edim istisnai olarak üçüncü bir kişiye ifa edilebilir.
Sponsorun asıl borcunun yanı sıra ifa etmesi gereken yan borçları da bulunmaktadır. Sponsor destekleneni korumalı gözetmeli, sponsorluk ilişkisini etkileyecek durumların ortaya çıkması halinde desteklenene haber vermeli, sözleşmeyle alakalı hususlarda destekleneni bilgilendirmeli ve sözleşmenin amacına uygun olarak davranmalıdır.
Ayrıca sponsor, hem sözleşme süresi boyunca hem sözleşmeden sonra, meslek sırrı kapsamında değerlendirilen veya korunması gerekli olan şahsiyet haklarının kapsamına giren her türlü bilgiyi saklamakla yükümlüdür.
- Desteklenin Borçları ve Yükümlülükleri
Desteklenenin sponsorluk sözleşmesinde ifa etmesi gereken asli borçları, teşvik/destek aldığı faaliyeti yerine getirmek ve sponsorun kamuoyuna olumlu tanıtımını yapmasıdır. Desteklenen, tanıtım borcunu sponsorun talimatları doğrultusunda ifa etmelidir.
Asli borçlarının yanında desteklenenin destek verenle ortak yan borçları vardır. Bu yan borçlar sır saklama borcu, sözleşmenin amacına uygun davranma borcu ve haber verme borcudur. Bu yan borların haricinde desteklenene özgü olan yan borçlar, sponsorun verdiği malzemeleri özenle kullanma borcu ve sponsorun talimatlarına uyun davranma borcudur.
- Sponsor ve desteklenen borcu ifa ederken temerrüde düşmesi ve kötü ifa etmesi halinde Borçlar Kanunun borçlunun temerrüdü ve borcun kötü ifası ile ilgili hükümler uyarınca sorumlu olacaklardır.
E. SPONSORLUK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
Sponsorluk sözleşmeleri kendiliğinden ya da tarafların hukuki işlemiyle sona erebilir.
Sözleşmede kararlaştırılmış olan sürenin dolması, taraflardan birinin ölümü, fiil ehliyetini kaybetmesi, iflası sözleşmenin imkansızlık sebebiyle sonra ermesi sözleşmenin kendiliğinden sonra erdiği hallerken; tarafların anlaşması ile sonra ermesi, kararlaştırılmış olan feshi ihbar hakkının kullanılması ile sözleşmenin sona erdirilmesi ve olağanüstü fesih sebebi olarak haklı sebeple fesih halleri sözleşmenin hukuki işlemle sona erdiği hallerdir.
Stj. Av. Sezer Emre
Kaynakça:
1. Sponsorluk Sözleşmesi – Doç. Dr. Gülçin Elçin Grassinger- Seçkin Yayınları, Ocak 2003
2. CULPA IN CONTRAHENDO SORUMLULUĞU- Arş.. Gör. Mustafa ARIKAN- Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, Yıl 2009
