A-GİRİŞ
Daha önceden Bankacılık Düzenleme
ve Denetleme Kurumu’nun (“BDDK”) taslağını yayımladığı, Dijital
Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik,
(“Yönetmelik”) 29.12.2021 tarihinde ve 31704 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanmış olup 01.01.2022 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Sektörün
uzunca zamandır ihtiyaç duyduğu bu düzenleme dünyada olduğu gibi Türkiye’de de
bankacılık faaliyetlerinin gelenekselden dijitale doğru bir geçiş yaşandığını
göstermektedir. Başta pandemi sebebiyle olmak üzere gelişen dünyada bankacılık
sektöründe müşterilerin fiziki teması minimuma indirdiği görülmekte olup bu
durum bazı ihtiyaç ve zorunlulukları da beraberinde getirmiştir. İşbu
Yönetmelik, bankacılık sektöründe oluşan bu ihtiyaç ve zorunluluklara cevap
verecek düzenlemeler ile Dijital Bankacılık ve Servis Modeli düzenlemiştir.
Bankacılık sektöründe yeni ve
önemli bir iş modeli olan dijital bankalar Yönetmelik ile düzenlenmiş olup; söz
konusu yönetmeliğin amacı, elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları
üzerinden hizmet veren şubesiz bankaların faaliyetlerinin ve bankacılık
hizmetlerinin finansal teknoloji şirketleri ve diğer işletmelere bir servis
modeli olarak sunulabilmesinin düzenlenmesidir. İşbu bilgi notu ile
Yönetmelik’te düzenlenen dijital bankacılık ve servis modeli bankacılığından
sadece servis modeli bankacılığı üzerinde durulacak olup bu kapsamda servis
modeli bankacılığının ne olduğu ve Yönetmelik ile hangi hususlar üzerinde
düzenleme yapıldığına değinilecektir.
I. SERVİS MODELİ
BANKACILIĞI NEDİR?
Yeni nesil bankacılık hizmet sektörü
olarak adlandırılan ve bankaların diğer sektörlere alt yapı sunmak suretiyle
kapsamını arttırdığı servis modeli bankacılığını tanımlamadan önce Yönetmelikte
sıkça kullanılan ve servis modeli bankacılığı hakkında daha net bir bilgiye
sahip olabilmek için bazı kavramlara değinilecek olup servis bankacılığı
modelinin bu tanımlar çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Açık bankacılık: En basit haliyle
müşterilerin bankalarda bulunan özel finansal verilerinin müşterilerin izni ile
paylaşılması anlamına gelen bir modeldir.
Ara yüz sağlayıcı: Mobil uygulaması ya da
internet tarayıcısı temelli ara yüz üzerinden, servis bankasının
sunduğu bankacılık hizmetlerine bankanın açık bankacılık servisleri yoluyla
ulaşarak, müşterilerinin bankacılık işlemlerini gerçekleştirmesine imkân
sağlayan sermaye şirketi şeklinde kurulmuş işletmeler kastedilmektedir.
Açık bankacılık ve ara yüz
sağlayıcısının ne anlama geldiği belirtildikten sonra servis modeli
bankacılığının tanımını yapmak gerekirse; servis modeli bankacılığı, ara yüz
geliştiricilerin servis bankalarının sistemleriyle doğrudan API’lar ve açık
bankacılık servisleri aracılığıyla bağlantı kurarak müşterileri adına servis
bankası üzerinden bankacılık işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağladığı ve
böylelikle ara yüz geliştiricilerin servis bankalarının sahip olduğu bankacılık
altyapısını kullanarak piyasaya yeni ürün ve hizmetler sunabildiği bir
bankacılık hizmet modelidir.
Servis Modeli Bankacılığı banka
platformları dışında bankacılık işlemi yaptırılmasına imkân sağlanması ve Finansal
Kuruluş -Banka iş birliklerini karşılıklı kazanma modeli ile artırması nedeniyle
bankacılık hukuku kapsamında önem arz bir yeniliktir. Söz konusu servis bankacılığı modeli
sayesinde ara yüz geliştiricilerinin, servis bankalarının sistemleriyle
doğrudan API’ler ve açık bankacılık platformları aracılığıyla bağlantı
kurabileceği ve bu servisler sayesinde müşteriler adına bankacılık işlemlerini gerçekleştirebileceği
düzenlenmiştir. Finansal kapsayıcılık açısından bir dönüm noktası niteliğindeki
servis modeli bankacılığı ile finansal kuruluşlar farklı lisanslar ve API’ler
ile kendi ekosistemlerini oluşturarak bankacılık hizmeti vermeye
başlayacaklardır.
Yurt dışı global uygulamalarda;
e-ticaret, perakende vb. şirketleri, bankanın alt yapısını kullanarak kendi
müşterilerine ödeme hizmetleri, fon toplama veya müşteriyi fonlama gibi
hizmetler sunmak için bankalardan servis modeli bankacılığı hizmeti alınması
uzun zamandır mevcutta uygulanan bir model olup Türkiye’de de bu modelin
uygulanmaya başlanacak olması finans sektörü anlamında hem bankalar hem de
finans kuruluşlarının piyasaya giriş yapması açısından önem arz etmektedir.
II. SERVİS MODELİ
BANKACILIĞINA İLİŞKİN YAPILAN DÜZENLEMELER NELERDİR?
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurumu’nun daha önceden taslağını yayımladığı Yönetmelik, 29.12.2021 tarihinde
yayımlanarak ilk defa Türk Hukuk Sisteminde servis modeli bankacılığı kavramını
kullanmıştır. Yapılan düzenleme ile servis bankasının yalnızca yurt içinde
yerleşik ara yüz sağlayıcılara ve yalnızca kendi faaliyet izinleri
çerçevesinde servis modeli bankacılığı hizmeti verebileceği ve bankaların ara
yüz sağlayıcısı olamayacağı açıkça düzenlenmiştir.
Yönetmelik ile servis bankasının
hizmet sunduğu ara yüz sağlayıcılarına bazı sınırlamalar
getirilmiştir. Bunlar; gereken izinleri almaksızın ticaret unvanlarında, her
türlü belge, ilân ve reklamlarında veya kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda
banka ya da ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu gibi ödeme hizmeti
sağlayıcısı adlarını ya da banka veya banka dışındaki ödeme hizmeti sağlayıcısı
gibi faaliyet gösterdikleri, banka gibi mevduat ve katılım fonu topladıkları ya
da ödeme hizmeti sağlayıcısı gibi fon topladıkları izlenimini uyandıracak söz
ve deyimleri kullanamayacaklarıdır. Aynı zamanda ara yüz sağlayıcının ara
yüzü üzerinden servis modeli bankacılığı yoluyla, müşteriye bankacılık
hizmetlerinin sunulup sunulmamasına servis bankasının karar vereceği
belirtilerek ara yüz sağlayıcılarının hizmetleri sınırlandırılmaya
çalışılmıştır.
Servis modeli bankacılığının
gerçekleşebilmesi için yani servis bankasının ara yüz sağlayıcının
müşterisine bankacılık hizmetleri sunabilmesi için söz konusu müşteri ile
servis bankası arasında öncelikle sözleşme ilişkisinin kurulması gerektiği
açıkça belirtilmiştir. Aynı zamanda gelişen teknoloji doğrultusunda ihtimal
dahilinde olan sözleşme ilişkisinin
elektronik ortamda kurulması hali de ayrıca düzenlenmiş olup bahsi geçen
sözleşmenin elektronik ortamda kurulması halinde, sürecin Bankalarca
Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme
İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmeliği’ne uygun olarak yürütülmesi ve
müşteri kimliğinin Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti
Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin
Yönetmeliği’ne uygun olarak servis
bankası tarafından tespit edilmesi zorunlu kılınmıştır.
Yine servis bankası ile müşteri
arasındaki sözleşme ilişkisi kurulması sürecinin ara yüz sağlayıcının
mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli ara yüzü üzerinden
başlatılıp yine bu hizmet kanalları üzerinden tamamlanması halinde ise, ara
yüz sağlayıcının söz konusu hizmet kanallarının Bankaların Bilgi
Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği’nde yer
verilen güvenlik kriterlerine uygun olması ve güvence sağlayacak
nitelikte olması gerektiği özellikle belirtilerek bu husus servis bankasının
sorumluluğuna bırakılmıştır.
Yönetmelik ile kimlik doğrulama ve
işlem güvenliği hususunda önemli düzenlemeler yapılmış olup sorumluluk sadece
servis bankasına yüklenmemiştir. Müşterinin servis bankasının sunduğu
hizmetlere erişmede kullandığı ara yüz sağlayıcının mobil uygulaması
ya da internet tarayıcısı temelli ara yüzünün Bankaların Bilgi Sistemleri
ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği’nin kimlik doğrulama
ve işlem güvenliği yükümlülüklerine uygun olmasını sağlamak konusunda ara
yüz sağlayıcı ve servis bankası müteselsilen sorumlu kabul
edilerek tek bir tarafa sorumluluk yüklenmekten kaçınılmıştır. Bu hususta servis
bankasının, bu yükümlülükleri yerine getirmeyen ya da sistemleri bu
yükümlülükleri yerine getirme konusunda yetersiz olan ara yüz sağlayıcılara
servis modeli bankacılığı hizmeti sunması ve bunlardan destek hizmeti alması
yasaklanmıştır.
Yönetmelik ile ara yüz sağlayıcısının
Destek Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında servis bankasına hizmet sunan bir
destek hizmeti kuruluşu niteliğinde olduğu kabul edilmiştir. Ara yüz
sağlayıcısının hizmetleri arasında servis bankasından hizmet almasının yanında,
servis bankası ile müşteri arasında sözleşme ilişkisinin kurulmasına aracılık
etme olarak açıkça belirtilmiştir.
Aynı zamanda servis bankasının ara
yüz sağlayıcısından alabileceği destekler düzenlenerek servis bankasının kredi
kartı talebi toplamak suretiyle ara yüz sağlayıcıdan destek hizmeti almasının
mümkün olduğu ancak Destek Hizmetleri Yönetmeliğinin 4’üncü maddesinin yedinci
fıkrasındaki sınırlamaların uygulanmayacağı belirtilmiştir.
Yönetmelik’te ara yüz sağlayıcının
servis bankasına sunduğu destek hizmetlerine ilişkin faaliyetlerini yürütmede
kullandığı sistemler ve bunların yedeklerinin servis bankasının bu
kapsamda ara yüz sağlayıcı ile yapacağı sır niteliğindeki bilgi paylaşımlarının
Sır Yönetmeliği uyarınca sır saklama yükümlülüğünde istisna tutulan haller
kapsamına alınmıştır. Ara yüz sağlayıcının
mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli ara yüzü üzerinden
başlatılan işlemler ve girilen emirler ise, servis bankasının elektronik
bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları üzerinden başlatılan işlemler ya da
girilen emirler olarak kabul edilerek müşterinin talep ya da talimatı yerine
geçeceği açıkça belirtilmiştir.
Yönetmelik’in finans kuruluşlarını
ile servis bankalarını ilgilendiren en önemli kısmı ise, servis bankasının,
bir ara yüz sağlayıcıya hizmet verebilmesi için aralarındaki hizmet
sözleşmesinde bulunması gerekenlerdir. Bu kapsamda Yönetmelik’te ayrıntılı bir
düzenleme yapılmış olup Yönetmelik uyarınca bahsi geçen sözleşmede bulunması
gerekenler aşağıda belirtilmiştir.
1) Ara yüz sağlayıcının
müşteri ile arasında kurulacak sözleşmede, ara yüz sağlayıcının
faaliyet izni almış bir banka ya da gerekli faaliyet izinlerini almamış olduğu
durumlarda ödeme hizmeti sağlayıcısı veya faaliyet iznine tabi diğer bir
finansal kuruluş olmadığının açıkça vurgulanması gerekmektedir.
2) Ara yüz sağlayıcı ile
müşteri arasında kurulacak sözleşmede, bankacılık hizmetlerinin servis bankası
tarafından sunulduğuna, servis bankası tarafından sunulan hizmetlerin neler
olduğuna ve servis bankasının sorumluluklarına, servis bankası ile müşteri
arasında geçerli olan sözleşme hükümlerine ve servis bankası hizmetlerinin
diğer kullanım şartlarına ilişkin servis bankası internet sayfası adresine,
müşterinin servis bankasına talep ve şikâyetlerini iletebilmesi için servis
bankasınca sunulan müşteri hizmetlerinin internet sayfası adresi ile çağrı
merkezi telefon numarasına açıkça yer verilmesi gerekmektedir.
3) Ara yüz sağlayıcı ile
müşteri arasındaki tip sözleşmenin bir örneği ile servis bankası ile müşteri
arasında kurulan tip sözleşmenin bir örneğine, ara yüz sağlayıcının
internet sitesinin ana sayfasında görünecek şekilde yer verilmesi gerekmektedir.
4) Ara yüz sağlayıcının
internet sitesinin ana sayfasında görünecek şekilde hizmet alınan servis
bankasının/bankalarının logosu ve ismine yer verilmesi gerekmektedir.
5) Servis bankasının ara yüz sağlayıcı
için kartlı ödeme aracı ihraç etmesi halinde, söz konusu ödeme aracının
üzerinde banka adı ve logosunun görünür bir şekilde yer alması gerekmektedir.
6) Ara yüz sağlayıcıya
müşterinin talebi doğrultusunda aktarılan sır niteliğindeki verilerin; ara
yüz sağlayıcı ile müşteri arasındaki sözleşmenin kurulması veya ifasıyla
doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, işlemenin gerekli olması, ara yüz sağlayıcının
hukuki yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için işlemenin zorunlu olması ve ara
yüz sağlayıcı için bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için
işlemenin zorunlu olması durumları haricinde ara yüz sağlayıcı
tarafından ya da ara yüz sağlayıcı adına ara yüz sağlayıcının
hizmet aldığı servis bankası dışındaki taraflarca işlenmemesi ve yalnızca bu
durumların gerektirdiği ölçü ve süre ile sınırlı olarak söz konusu verilerin
işlenmesi gerekmektedir.
7) Ara yüz sağlayıcı ya
da ara yüz sağlayıcı adına ara yüz sağlayıcının hizmet
aldığı taraflarca sır niteliğindeki verilerin işlendiği sistem ve veri
yedeklerinin yurt içinde bulundurulması gerekmektedir.
8) Servis bankasının, ara yüz sağlayıcıdan
aldığı destek hizmetleri ile ara yüz sağlayıcıya sunduğu hizmetlerle
sınırlı olmak üzere, müşteri sırrı niteliğindeki verilerin gizliliğinin ve
güvenliğinin sağlanması ile ara yüz sağlayıcının hizmet kanalları
üzerinden gerçekleştirilecek işlemlerin kimlik doğrulama ve işlem
güvenliği kriterlerine uygun olmasının sağlanması konusunda servis
bankasının ara yüz sağlayıcı nezdinde denetim yapabilmesine ve ilgili
bilgi, belge ve kayıtları incelemesine imkân sağlanması gerekmektedir.
9) Ara yüz sağlayıcının
sır niteliğindeki verileri işlemede kullandığı bilgi sistemleri ile hizmet
kanallarının yükümlülükleri sağlamadığının tespit edilmesi halinde ya da ara
yüz sağlayıcıya destek hizmeti kuruluşu olarak servis bankasına hizmet
verebilmesine ilişkin verilen iznin iptal edilmesi halinde, süresi sona ermeden
sözleşmenin servis bankasınca derhal feshedilebilmesine imkân sağlanması
gerekmektedir.
10) Ara yüz sağlayıcı
tarafından, servis bankasına sağlanan hizmetler ile servis bankasından alınan
hizmetlerin devredilememesi zorunlu kılınmıştır.
Servis bankasının bir ara yüz sağlayıcıya
hizmet verebilmesi için aralarındaki hizmet sözleşmesinde bulunması
gerekenlerden bahsettikten sonra en önemli hususlardan biri de bankaların
servis modeli bankacılığı yoluyla ara yüz sağlayıcılara verecekleri
hizmetlerin, bankaların mevcut faaliyet izinleri çerçevesinde verebilecekleri
hizmetleri ara yüz sağlayıcılara sunabilmeleri için Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kuruluna faaliyet genişlemesi talebinde bulunmalarına
gerek bulunmadığı Yönetmelikte özellikle belirtilen hususlar arasında yer
almaktadır.
Yine bankacılık sektöründe
bakımından önem arz eden şeffaflık ilkesi uyarınca servis bankasının, hizmet
verdiği tüm ara yüz sağlayıcılarının listesi ve hangi bankacılık
hizmetlerini kullandırdığını gösterecek şekilde verdiği hizmetlerin kapsamı
hakkında internet sitesi üzerinden bilgi vermekle yükümlü kılınmıştır. Ayrıca
servis bankası, ara yüz sağlayıcılar ile imzaladığı her hizmet
sözleşmesinin ve ara yüz sağlayıcıya vereceği hizmetlerin kapsamında
değişiklik öngören her sözleşme değişikliğinin bir örneğini imza tarihini
müteakip bir hafta içinde yazılı olarak Kuruma göndermekle yükümlü kılınmıştır.
Yönetmelik ile servis bankasının ara yüz sağlayıcı
ile hizmet sözleşmesi imzalayabilmesi için, ilgili ara yüz sağlayıcıya
destek hizmeti kuruluşu olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu
tarafından izin verilmiş olma şartı aranmıştır. Bir ara yüz sağlayıcının birden
fazla servis bankası ile çalışabilmesi için ise yapacağı başvuru üzerine Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurulunun iznine tabi bırakılmıştır. Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından bu kapsamda verilecek izinin, ara
yüz sağlayıcılarının diğer mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerini ortadan
kaldırmayacağı hususu özellikle belirtilmiştir.
Yönetmelik ile Bankacılık Düzenleme
ve Denetleme Kurulu, servis bankalarının ara yüz sağlayıcılara
vereceği hizmetlere ilişkin kullandıracağı açık bankacılık servisleri hakkında
teknik kriterler ile usul ve esasları belirlemeye yetkili
kılınmıştır. Yönetmelik kapsamında son ve tüketici hukuku kapsamında önem arz
eden diğer önemli bir düzenleme ise, ara yüz sağlayıcının, geliştirmiş
olduğu ara yüz üzerinden müşterilerine ilave olarak servis bankasının
bankacılık hizmetlerini de sunmasına imkân tanıması ve bu kapsamda varsa servis
bankasına ödediği hizmet bedeli karşılığında, müşterilerinden talep edeceği her
türlü ücret, masraf, komisyon ve menfaatlerin, bu hükümlerin dolanılması
amacıyla kullanıldığının ya da ara yüz sağlayıcı tarafından servis
bankasına sunulan destek hizmetlerinin ilgili mevzuat hükümlerine uygun
olmadığının tespiti halinde, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ara yüz sağlayıcıya
vermiş olduğu izni iptal etmekle yetkili kılınmıştır.
B-SONUÇ
Yukarıda ayrıntılı şekilde izah edildiği
üzere, Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı
Hakkında Yönetmelik ile Türk Hukukuna servis modeli bankacılığı giriş yapmış
olup geleneksel teknolojiden dijitale doğru bir yönelim ile banka dışı
kurumların bankalarla iş birliği yaparak bankacılığın tüm hizmetlerini
verebilecek duruma gelebilmesi ile finans piyasasında banka dışı kurumlarında
faaliyet göstermesi amaçlanmıştır. Tüm dünyada olduğu gibi işbu düzenlemelerle
dijitale olan yönelimle birlikte bankacılık hizmetleri özelinde banka dışı kuruluşların
finansal teknolojiye çok büyük katkıda bulunarak bankalar ile birlikte büyük
inovasyonlara imza atacakları açıkça anlaşılmaktadır. Sonuç olarak; Yönetmelik
kapsamında yapılan düzenlemeler uyarınca
servis modeli bankacılığı, finansal kuruluşlar ve
bankalar arasındaki iş birliklerini bir yandan güçlendirmekte diğer yandan
piyasaya banka dışı kuruluşların girmesi ile banka platformları dışında
bankacılık işlemi yaptırılmasına imkân sağlanması nedeniyle büyük önem
taşımaktadır.
Av. Merve Çelik
Kaynakça:
1.
Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında
Yönetmelik
