Türkiye’de meydana gelen
ilki 7,7 ikincisi 7,6 büyüklüğündeki iki büyük deprem; Kahramanmaraş,
Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis ve
Malatya'da büyük yıkıma ve tahribata yol açtı. Ülkemizin deprem ülkesi olduğu
ve yaşanan bu depremin son deprem olmayacağı bilgisine hepimiz sahibiz. Durum
bu olunca ikamet ettiğimiz evlerin, işyerlerinin depreme dayanıklı olması önem
arz etmektedir. Bu yazımızda sahibi olduğunuz veya kiracı olarak bulunduğunuz
binalar için nasıl riskli bina tespiti talebi ve “riskli yapı tespit şerhi”
koyulmamak şartıyla deprem risk analizi talebinde bulunabileceğinizi açıklayacağız.
Riskli bina analizi
yaptırmak isteyen vatandaşların başvurabileceği üç tür yöntem mevcuttur. Birincisi
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin yapmış olduğu çalışmadır. Diğeri 2018
tarihli Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği kapsamında yapılan özel rapor, üçüncüsü
de 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun
kapsamında alınan resmi rapordur. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların
Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında alınan resmi rapor kapsamında riskli
bina tespitinde bulunulduğunda tapu kaydına “riskli yapı tespit şerhi” konulur.
İBB’ye yapılacak başvuru sonucu veya özel kuruluşlar tarafından hazırlanan
raporda binanın riskli olduğu tespit edildiğinde ise tapu kaydına herhangi bir
kayıt düşülmeyecektir.
6306
sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Kapsamında
Alınan Resmi Rapor Kapsamında Riskli Bina Tespiti Nasıl Yapılır?
Kat maliklerinden
birinin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yetki
verilmiş ve Bakanlığın web sitesinde ilan edilen kuruluşlara müracaatı ile
yapılır. Başvuru tapu ve kimlik fotokopisi ile yapılabilmektedir. 6306 sayılı
Afet Riski Altındaki Binaların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında yapılan
bu başvuru neticesinde risk tespiti istenen binadan alınmış beton ve donatı
örnekleri üzerinde bilgisayar ortamında mühendislik analizi yapılarak rapor
hazırlanır. [1] Binanın performansı
ya da depreme dayanıklılığı hakkında bilgi vermese de binanın risk durumu
ortaya konulur. Binanın riskli olduğu tespit edilirse hazırlanan rapor Çevre,
Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı sistemine iletilerek maliklere
tahliye ve yıkım için 60 günlük süre verilir. Ayrıca bu türü tercih eden
vatandaşlarımıza binanın risk taşıdığı tespit edilirse tapu kaydına riskli yapı
belirtmesi konulacağını belirtmek isteriz.
Deprem bölgesinde bulunan
vatandaşlarımız için ise Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı tarafından
10.03.2023 tarihinde Deprem Bölgesinde Bulunan Hasar Tespit Çalışmaları
hakkında yapılan duyuruda;
“31
Mart 2023 günü mesai bitimine kadar, kilitli olduğundan veya maliklerine
ulaşılamadığından içerisine girilemeyen ve hasar tespit raporlarında
“girilemeyen” kaydı düşülen binalara ait listeler, Valilik (Çevre, Şehircilik
ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü) tarafından ilgili Kaymakamlıklara ve bağlı
oldukları muhtarlıklara gönderilecek, yine Valilik/Kaymakamlık koordinesinde
kolluk kuvvetlerince güvenlik önlemleri alınarak ve gerekli ekipman desteği
sağlanarak bahse konu binalara girilmek suretiyle hasar tespit çalışmalarının re’sen yapılması sağlanacaktır.” Şeklinde
hasar ve risk tespiti çalışmalarının re’sen yapılacağı belirtilmiştir. Kahramanmaraş Depremi Hasar Tespit
çalışmaları kapsamında yapınızın hasarlı olup olmadığını görmek
için E-Devlet üzerinden adrese dayalı sorgulama yapabilirsiniz.
Tahliye edilen uygulama
alanındaki yapıların maliklerine tahliye veya yıkım tarihinden itibaren
Bakanlıkça kararlaştırılacak aylık kira yardımı yapılabilir. Yardım süresi
riskli alan dışındaki riskli yapılarda 18 aydır. Riskli ve rezerv yapı
alanlarında ise kira yardımı süresi 48 ayı geçmemek şartı ile ilgili kurumca
belirlenir. Aylık kira bedeli Bakanlıkça belirlenir. İnşaat halinde olup içinde
ikamet edilen yapılarda kira yardımı veya faiz desteğinden, sadece inşaat
halindeki yapıda ikamet edilen bağımsız bölümlerin malik, kiracı ve sınırlı
ayni sahipleri faydalanır. Anlaşma ile tahliye edilen yapıların maliklerine
mümkün olması hâlinde, kira yardımı yerine tahliye tarihinden itibaren konut ve
işyerlerinin teslim tarihine kadar geçici konut veya işyeri tahsisi
yapılabilir.
Riskli
olarak tespit edilen yapıların yıktırılması yerine güçlendirilmesi tercih
edilebilir mi?
Riskli yapının
yıktırılması yerine güçlendirilmesinin istenilmesi durumunda, riskli yapının
yıktırılması için maliklere verilen süreler içerisinde; maliklerce,
güçlendirmenin teknik olarak mümkün olduğunun tespit ettirilmesi, Kat Mülkiyeti
Kanunu’nun 19 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen şekilde (4/5
çoğunluk ile) güçlendirme kararı alınması, güçlendirme projesinin
hazırlatılması ve imar mevzuatı çerçevesinde ruhsat alınması gerekir. [2] Ayrıca, yapılacak güçlendirmenin
mahiyetine göre ruhsatı veren idare tarafından belirlenecek süre içerisinde
güçlendirme işi tamamlandıktan sonra, tapu kaydındaki riskli yapı belirtmesinin
kaldırılması için ilgili Müdürlüğe başvurulması gerekmektedir.
Kiracılar
Riskli Yapı Tespiti Başvurusu yapabilir mi?
6306 sayılı Afet Riski
Altındaki Binaların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Riskli tespit raporuna
kiracının doğrudan riskli yapı tespit ettirebilme hakkı yoktur. İlgili Kanun’da
sadece maliklerin veya temsilcilerin bu başvuruyu yapabilecekleri
belirtilmiştir. Fakat kiracıların bu kanun kapsamında riskli yapı tespit
ettirebilme hakkı bulunmasa da aşağıda ayrıntılı açıklayacağımız üzere İBB
tarafından yapılan çalışma ve özel kuruluşlara başvurmak suretiyle alınan rapor
neticesinde riskli binanın yıkımını veya güçlendirilmesini talep edebilecektir.
Riskli yapı tespitinde bulunulması halinde kiracılar bakımından önemli bir husus da malik tarafından 60 ile 30 günlük tahliye süresinin kiracıya da bildirimi gerekmektedir. Malik tarafından kiracı veya sınırlı ayni hak sahibine tahliye için bildirim yapılmadığının tespit edilmesi halinde bildirim idarece yapılacaktır.
İBB
Tarafından Yürütülen Bina Tespit Raporu için başvuru nasıl yapılır?
6306 sayılı yasa
kapsamında başvuruda bulunan vatandaşlar riskli yapı rotasyonunu aldıktan sonra
evlerini boşaltmak durumunda kalacakları için çoğunlukla bu başvuruda
bulunmaktan imtina etmektedirler. Ancak hızlı bina taraması yöntemi bundan bir
önceki adım olduğu için ve binayı direkt riskli yapı olarak tapu kaydına şerh
düşülmediğinden vatandaşlara fikir veren ve yol gösteren harita olarak da önüne
koyan bir içerik taşımaktadır. Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından,
uzmanlar tarafından uzun zamandır beklenen Marmara depremi için önlemler kapsamında
İstanbul’da ikamet eden çok sayıda vatandaş oturdukları binaları denetletmek
için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne başvuru yoğunluğu oluşturmuşlardı. İstanbul
Büyükşehir Belediyesi ekipleri tarafından yapılan bina tespiti için başvuru,
internet üzerinden “https://binatespitiformu.ibb.gov.tr/basvuru/” adresine
girerek ve online form doldurarak yapılabilecektir. İBB tarafından hayata
geçirilen Bina Tespiti Projesine başvurmak son yaşanan depremlerin ardından
oldukça kolay hale getirilmiştir. Bu internet sayfası aracılığı ile ikamet
edilen bina için inceleme talep edilebilecek, bina inceleme sonucu
sorgulanabilecektir. Yapılacak inceleme sonucunda binanın riskli olduğu tespit
edilse dahi tahliye ve yıkım işlemi yapılmamaktadır. Daha öncesinde Bina
Tespiti Projesine 2000 yılı öncesi yapılar için sadece malikler tarafından
başvuru yapılabilmekteydi. Yaşanan depremlerin ardından İstanbul’da talep
yoğunluğu yaşanan İBB’nin ücretsiz hızlı bina taraması çalışmalarında yapılan önemli
bir değişiklik ile 2000 yılı sonrası yapılar için de ve kiracılar tarafından da
başvuru yapılabilecektir. Bina incelemesi 2000 yılı öncesi inşa edilen yapıları
önceleyerek başvuruya konu tüm binalar için yapılacağı yetkili kişiler
tarafından duyurulmuştur.
Kiracılar
da bu başvuru hakkından yararlanabilir mi?
İBB Genel Sekreter
Yardımcısı Buğra Gökce, hızlı tarama testine kiracılardan da artık başvuru
almaya başlayacaklarını daha önceki günlerde açıklamıştı. Böylece İstanbul
Büyükşehir Belediyesi, bina taramalarına kiracılar ve 2000 yılı sonrası yapılar
için de başvuru yapabilmesine imkân sağladı. Yapılan açıklamalarda ikamet
ettiği binadan endişe eden kiracılara da kira yardımı yapılacağı
belirtilmiştir.
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce ayrıca “Mevzuat esasında bu yardımın sadece ev sahibine verilmesi öngörüyor. 6306 kanun uygulama yönetmeliği kiracıya tek seferlik taşınma yardımı veriyor. Biz bu düzenlememizle kiracıya da yardım vereceğiz. Kiracının da evi boşaltması halinde 4500 kira yardımını en riskli binalardan başlayarak uygulayacağız. Riskli yapıların boşaltılması anlamında bunun önemli bir açılım olduğunu düşünüyoruz” ifadelerini kullanmıştır.
İBB
Tarafından yapılan Bina Tespiti İşlemi ücretli midir?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi bina tespiti işlemi ücretli değildir. Taramalar da dahil tüm işlemler ücretsiz olarak yapılmaktadır.
Özel
Kuruluşlardan Bina Risk Tespit Raporu Nasıl Alınır?
Bünyesinde deneyimli ve
alanlarında uzman mühendisler bulunan birçok özel kuruluşlar tarafından deprem
güvenliği belirleme ve bina deprem risk tespiti hizmetlerini vermektedir.
Hazırlanacak rapor ile risk analizi istenen binanın depreme dayanıklı olup
olmadığı tespit edilebileceği gibi güçlendirme çalışması ve kentsel dönüşüm
çalışması da yapılabilmektedir. Oturduğu binanın riskli olabileceğinden
şüphelenen ev sahibi veya kiracı fark etmeksizin her vatandaşın özel kuruluşlar
nezdinde risk tespiti yaptırması mümkündür. Deprem risk raporu almak için
herhangi bir çoğunluk aranmayacaktır. Alınan rapor neticesinde binanın
riskli olduğu tespit edilse dahi tapu kaydına şerh düşülmeyecektir.
Sonuç
Riskli bina analizi
yaptırmak isteyen vatandaşların başvurabileceği üç tür yöntem mevcuttur.
Birincisi İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin yapmış olduğu çalışmadır. Diğeri
2018 tarihli Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği kapsamında yapılan özel rapor,
üçüncüsü de 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında
Kanun kapsamında alınan resmi rapordur. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki
Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında alınan resmi rapor
kapsamında riskli bina tespitinde bulunulduğunda tapu kaydına “riskli yapı
tespit şerhi” konulur. İBB’ne yapılacak başvuru sonucu veya özel kuruluşlar
tarafından hazırlanan raporda binanın riskli olduğu tespit edildiğinde ise tapu
kaydına herhangi bir kayıt düşülmeyecektir. Kiracılar ise 6306 sayılı Kanun
kapsamında başvuruda bulunamayacak olsa da İBB’ne ve özel kuruluşlara başvuruda
bulunarak binanın risk tespitini yaptırabileceklerdir. Her daim deprem ülkesi
olduğumuzun bilincinde olmak ve oturduğumuz binaların güvenirliliğine ve
dayanıklılığına önem arz etmemiz gerekmektedir.
Av. Esra Ayaz
Kaynakça:
1. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki
Binaların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun,
2. 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu
3. 2018 tarihli Türkiye Bina Deprem
Yönetmeliği
4. 6306 Sayılı Kanun’un Uygulama Yönetmeliği
