Özgün Law Firm

GİRİŞ

Öncelikle son zamanlarda çokça Amerika Birleşik Devletleri Güvenlik Komisyonu tarafından adını duyduğumuz “Pump and Dump” kelimesinin Türkçe karşılığı açıklayarak başlayalım; “Pump” kelimesi Türkçe de yükseltmek anlamına gelmekte olup “Dump” ise düşürmek anlamına gelir.

En yaygın internet dolandırıcılıklarından biri haline gelen Pump and Dump’ın iki bölümü bulunmaktadır. İlk bölümü destekçiler tarafından var olan şirket hakkında yanıltıcı ifadeler kullanılarak bir hisse senedinin fiyatına arttırmaya yönelik manipülasyonlar yapılmasıdır. Bu bölüme “Pump” adı verilmiştir. Yanıltıcı ifadeler genelde internet üzerinden ortaya çıkar ve bu durumdan haberdar olan insanlar bu cazip, avantajlı hisse senedini satın almaya başlar. Genelde destekleyiciler hisse senedi hakkında olumlu bir gelişme olacağını vadederler ve bu bilgiyi içerden aldıklarına dair iddialarda bulunurlar. Sohbet odalarında, kurulan discord gruplarında, spam e-postada, web sitelerinde, sosyal medyada, radyo veya TV analistleri tarafından da bu bahsedilen şirketin adını duyabiliriz ve hatta tarafsız tavsiyeler sunduğunu iddia eden haber bültenleri şirket hisselerini yanlış lanse edebilir. Bu şekilde hisse senedini hızlı bir şekilde satın alınmasına teşvik ederler. [1]

Yatırımcılar bu hisse senetlerini almaya başladığında hisse senetlerin değeri yükselmeye başlar ve yüksek talep olur. Artık ikinci bölüm olan “Dump” aşamasına geçilir burada artık destekleyiciler kendi hisse senetlerine satarak kar elde ederler ve hisseleri piyasaya bırakırlar. Dolandırıcılar hisselerini satıp yanıltıcı haber yapmayı bıraktıktan sonra ise bu hisse senetlerinin değeri düşer ve yatırımcıların paralarını kaybeder. [2]

Görüldüğü üzere Pump and Dump işlemi tek başına yapılan işlemler değildir, uygulamada genelde bir grup tarafından yapılır. Hisselerin değerini yükselttikten sonra fiyatın zirvede olduğu anda Dump işlemi yapıp ortadan kaybolurlar.

Dolandırıcılar, bu hileli işlemi küçük, zayıf ticaret yapan şirketlerde kullanırlar. Bunun sebebi ise bu küçük ve zayıf şirket hakkında piyasada çok fazla verinin ve bilginin olmamasıdır. Böyle şirketlerin hisse senetlerini yanıltıcı ifadeler kullanarak manipüle etmek oldukça kolaydır.

I. ABD’DE PUMP AND DUMP

Yukarıda da açıklandığı üzere Pump and Dump, piyasa manipülasyonları yapılarak hisse senetleri üzerinde bir çeşit menkul kıymet dolandırıcılığı biçimidir. Bu dolandırıcılık çeşidi çok küçük ve zayıf şirketler üzerinden yapılır. Amerika da bu hisselere “Penny Hisseleri” ismi verilmektedir.

A. PENNY HİSSELERİ

Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) tarafından hisse başına 5 doların altında ticaret yapan küçük ve zayıf halka açık şirketler tarafından ihraç edilen bir finansal değeri temsil etmek için “Penny Hissesi” terimi kullanılmaktadır. Peny hisselerin Türkçe karşılığı “Kuruş Stoğu” dur. Penny hissesi sisteminde fiyatlandırma tezgâhtan fiyatlandırmadır bir çeşit dolar üzerinde penny ile işlem gören hisselerdir. [3]

Penny hisseleri diğer hisse senetlerine göre daha makul fiyatlardadır bu sebeple yatırımcılar az parayla daha büyük hisseler satın alır. Bu nedenle piyasa daha oynak hale gelir. Menkul kıymetlerin değeri bir anda büyük bir yükseliş gösterebileceği gibi bir anda ani bir düşüşte sergileyebilir bu açıdan oynaklık oldukça riskli bir durumdur. Aslında bu oynaklık pump and dump manipülasyonunun asıl yaratıcısıdır. Bu sebeple penny hisseleri oldukça manipülasyonlara açıktır. [4]

Amerika Birleşik Devletleri’nde, penny hisselerinin satışı için iki özel kurul mevcuttur; Güvenlik Konseyi (SEC) ve Finans Endüstrisi Düzenleme Kurumu (FINRA) fakat bu mekanizmanın kontrolünün merkezi Devlet Menkul Kıymetler Kanunda bulunmaktadır. Kriterler arasında fiyat, piyasa değeri ve asgari öz sermaye bulunur. Amerika da bu penny hisse senedini kuran ilk eyalet Georgia eyaletidir. [5]

B. PUMP AND DUMP İLE İLGİLİ BAZI VAKALAR

Stratton Oakmont: Penny hisse senedi komisyoncusuydu, ucuza satın alınan hisseleri daha yüksek fiyata satmak için yalan olumlu açıklamalar yaparak manipülasyonlar uyguladı. Firmanın kurucu ortağı Jordan Belfort ile birlikte cezai yaptırıma mahkûm edildiler. [6]

Langbar Uluslararası: Londra Menkul Kıymetler Borsası’nın parçası Crown Corporation olarak başlayan en büyük pump and dump dolandırıcılığıdır. Var olmayan banka mevzuatlarına dayanarak 1 milyar doların üzerinde değere çıktı. Baş komplocular arasında bulunan kimse mahkûm edilmedi. Yatırımcıların 100 milyon sterlin kaybettiği olayda dolandırıcılardan birine dava açıldı ve 30 milyon sterlin geri alındı. [7]

Jonathan Lebed: Stok internet mesajı panoları aracılığıyla pump and dump manipülasyonuna başladı. Kar elde etmek için kendi hissesini sattı ve diğer yatırımcıları düşüşe sürükledi. Kişiye karşı ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) tarafından hukuk davası açıldı. [8]

Park Financial Group ve International Media Solutions, LLC: Hisse başı fiyatları ile her gün yalan yanlış bilgilerle hisse başı fiyatlarını arttırıp Spear and Jackson oldukça kar elde ettiği bir pump and dump işlemi karıştı.2005 yılında Spear & Jackson ve International Media Solutions, iki yönetici memuru Kermit J. Silva ve Yolanda Velazquez para cezasına çarptırıldı ve her biri kişisel hesaplarından ek dolar ödedi. 5 Aralık 2007'de Park ve şirket başkanına 113.000 doların üzerinde para cezası ve ceza ödemesi emredildi.  [9]

C. GÜNCEL VAKA

Amerika Güvenlik Konseyi tarafından uluslararası penny hisseleri dolandırıcılığı kapsamında 194 milyon dolar yasadışı gelir elde etmek amacıyla 16 kişi suçlandı. İngiltere, Kanada, Monako, İspanya ve Bahamalar da dahil yirmiden fazla ülkede soruşturma yürütüldü. Gizlice finanse edilen tanıtımlar yatırımcılara yapıldı ve bunlarla ilgili promosyonlar kampanyalar yürütüldü. Sanıkların offshore hesap ağı üzerinden ABD pazarında pump and dump yaptığı iddia ediliyor. [10]

II. TÜRKİYE’DEKİ GÖRÜNÜMÜ

Pump and dump işlemi piyasa bozucu eylem olarak nitelendirilmektedir. SPK 104. Maddesinde ise bozucu eylemleri sıralamış olup Piyasada Bozucu Eylemler Tebliğ (IV-104.1) amaç ve kapsamları hakkındaki 1. Maddesi;

“Bu Tebliğin amacı, makul bir ekonomik veya finansal bir gerekçeyle açıklanamayan, borsa ve teşkilatlanmış diğer piyasaların güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve işlemlerin belirlenmesi ile bu eylem ve işlemleri gerçekleştirenler hakkında uygulanacak yaptırımların belirtilmesidir.”

şeklindedir. Görüldüğü üzere bu madde piyasa da bozucu eylem olarak nitelendirilen suçları yaptırıma bağlamıştır.

Pump and dump dolandırıcılığı Türkiye’de de Sermaye Piyasası Kurulu tarafından suç olarak düzenlenmiştir. Ceza Kanunumuzda yer alan dolandırıcılık suçundan bağımsız bir piyasa dolandırıcılığına ilişkin SPK kapsamında suç tipi tanımlanmıştır. [11]

İşlem Bazlı Piyasa Dolandırıcılığı madde 107/1;

“Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Ancak, bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamaz.”

Bu maddeye göre eğer kişi sermaye piyasasıyla ilgili yanlış veya yanıltıcı bir işlemde bulunursa bu SPK kapsamında bir suç sayılacak olup 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5000 günden 10000 güne kadar adli para cezası ile çarptırılır. [12]

Bilgi Bazlı Piyasa Dolandırıcılığı 107/2 ise;

“Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayanlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.
(3) Birinci fıkrada tanımlanan suçu işleyen kişi pişmanlık göstererek, beş yüz bin Türk Lirasından az olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin iki katı miktarı kadar parayı, Hazineye;
a) Henüz soruşturma başlamadan önce ödediği takdirde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
b) Soruşturma evresinde ödediği takdirde, verilecek ceza yarısı oranında indirilir.
c) Kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, verilecek ceza üçte biri oranında indirilir.”

Görüldüğü üzere kişi eğer sermaye piyasası hakkında işlem değil de yalan yanlış bir bilgi verirse 2 yıldan 5 yıla ve 5000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. [13]

Bu madde sayesinde hem bilgi bazlı hem de işlem bazlı sermaye piyasasındaki dolandırıcılıklar cezai sorumluluğa bağlanmıştır. [14]

Türkiye’de ise pump and dump işlemi genellikle kripto para ve borsa üstünden ilerler. Bir grup insan birlikte hareket ederek içerden bilgi aldıklarına dair yalan yanlış haberler verip ve gruplar oluşturup yatırımcıları genellikle internet üzerinden kurulan gruplardan dolandırırlar. [15]

Yargıtay’ın bu yöndeki kararı şu şekildedir:

Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 09.11.2016 tarihli 2016/8614 E. – 2016/8871 K. sayılı Kararı:

“Dosya kapsamına göre, ... 3. Asliye Ceza Mahkemesince 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 107/1. maddesinde düzenlenen piyasa dolandırıcılığı suçunun oluşabilmesi için maddede düzenlendiği şekilde, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapılması, emir verilmesi, emir iptal edilmesi, emir değiştirilmesi veya hesap hareketlerinin gerçekleştirilmesinin yeterli olduğu, maddedeki tanıma göre tehlike suçu olarak düzenlenen bu suçun tamamlanabilmesi için, sayılan eylemler nedeniyle sermaye piyasası araçlarının değerinin etkilenmesi yani sonucun gerçekleşmesinin şart olmadığı, bu nedenle sanıkların üzerlerine atılı suçun maddi unsurlarını oluşturan alım veya satım yapılması, emir verilmesi, emir iptal edilmesi, emir değiştirilmesi gibi hareketlerin, ... ilinde şubeleri bulunan aracı kurumlarda çalışan ve burada ikamet eden bir kısım sanıklar tarafından gerçekleştirilerek suçun ... ili sınırları içinde tamamlandığından bahisle yetkisizlik kararı verilmiş ise de,

Sanıkların 03/01/2013 îla 27/05/2013 tarihleri arasında pay piyasasında işlem gören ... Yatırım Holding A.Ş. (DENGE) pay fiyatını belirlemede grup olarak hareket ederek alım satım işlemleri yaparak piyasada hakimiyet kurdukları, gerçekleştirilen pay fiyatını tek başına değiştirmeye yeterli derecedeki işlemler ile pay piyasasının arz ve talebini etkilemek suretiyle gerçekleştirilen eylemlerinin, Borsa ... A.Ş Borsacılık Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Yönetmeliği’nin 34. maddesinde yer alan “Borsa işlemi; alım satım emirlerinin Borsaya iletilmesini, bu emirlerin Borsa kurallarına göre eşleştirilmesini ve bu surette gerçekleştirilen işlemlere ilişkin yükümlülüklerin Borsanın ve ilgili takas ve saklama kuruluşlarının düzenlemelerinde belirtilen yöntemlerle ve süreler içerisinde yerine getirilmesini ifade eder.” şeklindeki düzenleme ile 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 107/1. maddesinde yer alan “Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler… cezalandırılırlar. Ancak, bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamaz.” şeklindeki düzenleme kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, sanıkların üzerlerine atılı bulunan piyasa dolandırıcılığı suçunun madde metninden de anlaşılacağı üzere seçimlilik hareketli bir suç olduğu ancak piyasa dolandırıcılığı suçunun gerçekleşmesi için alım veya satım yapma, emir verme, emir iptal etme, emir değiştirme veya hesap hareketleri gerçekleştirme eylemlerinin borsacılık faaliyeti ile gerçekleştirilebileceği, bu faaliyetlerin de tüm Türkiye çapında ... ilinde faaliyet gösteren Borsa ... A.Ş aracılığı ile yapılabileceğinin gözetilerek sanıkların üzerlerine atılı suç bakımından yargılama yapma yetkisinin ... Mahkemelerine ait olduğundan itirazın kabulü yerine, yazılı şekilde reddine karar verilmesinde isabet görülmediğinden bahisle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 309. maddesi uyarınca bozulması lüzumu ..”

Kanun yararına bozma istemi Danıştay tarafınca yerinde görülüp talep kabul edilmiştir ve cumhuriyet başsavcılığına tevdi edilmiştir.

Yargıtay’ın kararından da görüldüğü üzere; Amerika’da pump and dump ismi verilmiş olan suç Türkiye’de SPK kapsamın da 107. Madde suçunu oluşturmaktadır. Bu suç seçimlik bir suç olarak düzenlenmiştir.

Stj. Öğr. Seril İzay Reis

Kaynakça:

1. "Pump And Dump Schemes". U.S. Securities and Exchange Commission. - Https://En.Wikipedia.Org/Wiki/Pump_And_Dump

2. https://En.Wikipedia.Org/Wiki/File:Pnd_Scalping_Chart_Ex.Jpg

4. Penny Hisse Senedi Nedir?" . Savaş Seçeneği. Savaş Seçeneği 

7. El1te. "Langbar International - Verified AIM Fraud".  https://En.Wikipedia.Org/Wiki/Pump_And_Dump

8. Lewis, Michael (February 25, 2001). "Jonathan Lebed: Stock Manipulator, S.E.C. Nemesis – And 15".  The New York Times.  https://En.Wikipedia.Org/Wiki/Pump_And_Dump

9. https://En.Wikipedia.Org/Wiki/Pump_And_Dump  - Administrative Proceedings: Park Financial Group, Inc. And Gordon C. Cantley" (PDF). U.S. Securities And Exchange Commission. April 11, 2007. Retrieved June 12, 2019.

10. Carla Mozee, SEC, Uluslararası Kuruş Stoğu Dolandırıcılık Planından 194 Milyon Dolar Yasadışı Gelir Elde Etmek İçin 16 Kişiyi Suçladı, 18 Nisan 2022 Https://Markets.Businessinsider.Com/News/Stocks/Sec-Penny-Stock-Fraud-Scheme-194-Million-Pump-And-Dump-2022-4 

15. Aysel Başaran, Coin Rehberi, 16 Eylül 2021