Zaman içinde futbolun amatör bir spor branşı olmaktan çıkıp profesyonel bir spor dalı haline gelmesiyle birlikte bu alanda düzenlemeler yapılması gereği ortaya çıkmıştır. Bu durum aynı zamanda eğlenme amaçlı futbol oynayan futbolcuların faaliyetlerini de değiştirmiş ve futbolcuların bu sporu para kazanmak için oynamaya başlamasına sebebiyet vermiştir. Eğlenme dışında gelir elde etmek ve para kazanmak amacıyla futbol oynayan profesyonel futbolcuların artması sonucunda futbol kulüpleri ile profesyonel futbolcular arasındaki iş ilişkisi kapsamında düzenlemeler yapılmıştır.
Her ne kadar günümüzde futbolcular yüksek meblağlar karşılığında çalışıyor olsalar da sonuçta bir işverenin emri altında çalışıyor oldukları yadsınamaz bir gerçektir. Profesyonel futbolcular aynı zamanda bir işçi sıfatına haiz olmaları nedeniyle, karşı tarafında olan ve güçlü nitelikteki futbol kulüplerine karşı bir takım haklar çerçevesinde korunmaları gerekmektedir. Bu kapsamda ülkemizde Türkiye Futbol Federasyonu bir takım önlemler alarak profesyonel futbolcular ile futbol kulüpleri arasındaki bahsettiğimiz bu ilişkinin sınırlarını belirleyen Talimatlar oluşturmuştur.
Profesyonel futbolcular ile futbol kulüpleri arasında imzalanan sözleşmelere Profesyonel Futbolcu Sözleşmeleri denilmekte olup söz konusu sözleşmeler spor camiasında önemli bir yer edinmektedir. Bu sözleşmeler, aynı zamanda birer iş sözleşmesi niteliği taşımaktadır. Ayrıca sözleşmenin unsurları ve kapsamı Türkiye Futbol Federasyonu tarafından düzenlenmiş olan Talimatlar çerçevesinde belirlenmektedir. Profesyonel futbolcular ve futbol kulüpleri arasında karşılıklı olarak tanzim edilen profesyonel futbolcu sözleşmeleri, tarafları açısından bir takım borçlar doğurmaktadır. Bu kapsamda işveren niteliğindeki futbol kulüpleri “ücret ödeme”, işçi sıfatına haiz Profesyonel Futbolcular ise “iş görmeyi” taahhüt etmektedir.
Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinin taraflarca imzalanarak uygulanmasının ardından doğan uyuşmazlıklarda ise ilk olarak Türkiye Futbol Federasyonu Uyuşmazlık Çözüm Kurulu yetkilidir. Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun söz konusu sözleşmeden kaynaklanan ihtilafa ilişkin incelemesi sonrasında tesis ettiği karara karşı ise tarafların itiraz etmesi mümkündür. İlk Derece Kurulu olarak Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun kararına karşı taraflar Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu’na itirazda bulunabilecektir.
KAPSAMI
Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi’nin kapsamı, futbol kulübü ile bir ücret karşılığında sportif faaliyette bulunmak isteyen futbolcunun arasındaki hak ve borçları içermektedir. “Profesyonel futbolcu sözleşmeleri, profesyonel futbolcular ile kulüpler arasında yapılan ve taraflara karşılıklı sorumluluklar yükleyen rızai sözleşmelerdir”.
Daha açıklayıcı bir ifadeyle Profesyonel Futbolcu Sözleşmeleri, “profesyonel takım kurmasına izin verilen kulüpler ile ilk defa profesyonel sözleşme imzalayacak amatör futbolcular ya da profesyonel futbolcular arasında yapılan ve futbolcunun futbol sporunu bir kulübe bağlı olarak, bir ücret karşılığında yani profesyonel olarak yapmayı yüklendiği ve tarafların bazı haklara sahip olmasını ve borçlar altına girmesini öngören belirli süreli rızai bir sözleşmedir.” Tanımdan da anlaşılacağı üzere sözleşmenin belirleyici unsurlarını “işin görülmesi” “süreklilik” “bağımlılık” ve “ücret” oluşturmaktadır.
HUKUKİ NİTELİĞİ
Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinin hukuki niteliği günümüzde tartışmalı bir konu haline gelmiştir. Öğretide bir görüş söz konusu bu sözleşmelerin tam iki tarafa borç yükleyen iş görme sözleşmelerinden iş sözleşmesi olduğunu savunurken diğer görüş ise bu sözleşmelerinin hukuki niteliğinin hizmet sözleşmesi olduğunu kabul etmiştir. Zira TFF Tahkim Kurulu kararlarında da profesyonel futbolcu sözleşmelerinin hizmet sözleşmesi olarak dikkate alındığı görülmektedir. Diğer yandan Avrupa’da birçok ülkede, özellikle Fransa, Belçika ve Birleşik Krallıkta da profesyonel sporcu sözleşmelerinin iş sözleşmesi olarak değerlendirildiği görülmektedir. Keza Spor Hukuku açısından çarpıcı bir dava niteliği taşıyan Avrupa Topluluğu Adalet Divanı’nın ünlü Bosman Davası kararı gerekçesinde de futbolcunun işçi olduğu ve futbol kulübü ile profesyonel futbolcu arasındaki sözleşmenin iş sözleşmesi olduğu belirtilmiştir.
Türk Borçlar Kanunu’nun 393. maddesine göre hizmet sözleşmesi; “işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir”. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 8. maddesine göre iş sözleşmesi; “bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir.” Bu iki kanun maddesi karşılaştırıldığında ise iş akdinin 3 temel unsuru olan iş görme, ücret ve bağımlılık unsurları bakımından daha açıklayıcı olmaktadır.
SÖZLEŞMEDEN DOĞAN HAK VE BORÇLAR
Sözleşmenin tarafları olan kulüpler ile futbolcular arasında karşılıklı ve uygun irade beyanlarının oluşması sonucunda profesyonel futbolcu sözleşmesi doğmaktadır. Bu çerçevede taraflar hem bir takım haklara sahip olmakta hem de bir takım borçlar altına girmektedirler. Bunları saymak gerekirse futbolcunun hakları ücret isteme hakkı(transfer ücreti, aylık ücret, maç başı ücret, primler) , ücretli izin hakkı, sosyal sigorta ve sendikal haklardır. Futbolcunun borçları ise işi yapma borcu, hayatına ve sağlığına özen gösterme borcu, talimatlara uyma borcu gibi sözleşmesel borçlardır. Ayrıca futbolcuların TFF Statüsü ve Talimatında öngörülen yükümlülükleri yerine getirme borcu bulunmaktadır. Kulüplerin ise disiplin cezası verme hakkı bulunmasının yanında en önemli asli borçları ise ücret ödeme borcudur.
SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ VE UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinin karşılıklı anlaşma ile sona ermesi mümkün olmasının yanında kendiliğinden sona ermesi de söz konusu olabilmektedir. Fakat karşımıza en çok çıkan sona erme şekli fesihtir. Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinde hem kulüplerin hem de futbolcuların sözleşmeyi fesih hakları bulunmaktadır.
Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların çözümü için ilk olarak Türkiye Futbol Federasyonu Uyuşmazlık Çözüm Kurulu yetkilidir. UÇK kararlarına karşı tarafların TFF Tahkim Kuruluna itiraz hakları da bulunmaktadır.
Stj. Av. Nuri Mert Orhan
Kaynakça:
1. Aksoy, O.: Profesyonel Futbolcunun İş Sözleşmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010
2. Akbulut, E. İş Hukuku Bağlamında Profesyonel Futbolcu Sözleşmesinin Temel Unsurları
3. Petek, Hasan: Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2002,
4. Court of Justice of the European Communities (CJEC), Judgment of 15 December 1995, Union Royale Belge des Sociétés de Football Association ASBL and Others v Jean-Marc Bosman and Others, Case C-415/93, in Reports of Cases before the Court. 1995, p. 4921.
5. Ertaş, Şeref/ Petek, Hasan: Spor Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2011.
6. Petek, Hasan, Spor Hukuku Dersleri, Kadir Has Üni. , Yayın No.2, Temmuz 2007, s.553.
