Özgün Law Firm

Kurumsal sürdürülebilirlik raporları, şirket faaliyetlerinin çevre, toplum ve ekonomi üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini ortaya çıkaran, şirketlerin çevresel ve sosyal etki hedeflerine ulaşmak için öncelikler belirlemesine yardımcı olan, şeffaflığı sağlayan ve kurumları güvenilir kılan etkili bir araçtır. Günümüzde halka açık şirketlerin büyük çoğunluğunun sürdürülebilirlik raporları yayımlanmakta olup bu raporlar her yıl güncellenmektedir. Raporlarda sağlanan bilgiler doğrultusunda, bir ürünün hangi yollarla üretildiğini ve ilgili şirketin ne kadar denetime açık olduğunu öğrenmek mümkün olmaktadır. Raporlamanın nihai amacı şirketlerin hedeflerini, yönetim tarzını, değerlerini, stratejilerini ve projelerini açık bir şekilde ortaya koyarak paydaşlara (yatırımcılar, çalışanlar ve müşteriler) hesap verilebilirliği arttırmaktadır.

Her ne kadar bu konuda bağlayıcı uluslararası kurallar olmasa da Avrupa Birliği’nin “The Europen Green Deal” bildirisi ve bu konuya ilişkin birçok direktifi mevcuttur. Avrupa Komisyonu tarafından 2019 yılının sonunda 27 AB üye devletinin tamamı tarafından kabul edilen Avrupa Yeşil Mutabakatı, Avrupa Birliği'nin (AB) iklim eylem planı olarak 2050 yılına kadar Avrupa'yı karbondan arındırmayı; bu amaçla Avrupa kıtasında ekonomide köklü bir dönüşüm ve iklim nötrlüğünün sağlanmasını öngörmektedir. Üye devletler tarafından kabul edilen Mutabakat doğrultusunda, kademeli önlemler alınarak emisyonları 2030 yılına kadar, 1990 seviyelerine kıyasla, en az %55 oranında azaltma taahhüdü verilmiştir. [1]

Ek olarak, Nisan 2021 tarihinde Avrupa Birliği tarafından yayımlanan “Finansal olmayan Raporlama Direktifi” (Non-Financial Reporting Directive, NFRD) uyarınca, halka açık ve 500 kişiden fazla çalışanı olan büyük şirketlerin çevresel, sosyal ve çalışanlarına ilişkin konular (rüşvet, yolsuzluk ve insan hakları gibi) hakkında birtakım bilgileri paylaşmaları zorunlu hale getirilmiştir. [2] Bu doğrultuda, yine AB’de 21 Nisan 2021 tarihli “Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlaması Direktifi” (Corporate Sustainability Reporting Directive, CSRD) taslak olarak hazırlanmış fakat henüz kabul edilmemiştir. Buna göre, daha fazla sayıda şirket zorunluluk kapsamına girecek ve direktif hükümleri 1 Ocak 2023 tarihinden sonra uygulanmaya başlayacaktır. Son olarak, 23 Şubat 2022 tarihinde, Avrupa Komisyonu tarafından, Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti ve Değişiklik Yönergesi’ne ilişkin öneri (Corporate Sustainability Due Diligence and Amending Directive) kabul edilmiştir. Bu direktifin amacı, sürdürülebilirliği ve kurumsal sorumluluğu teşvik etmek, insan hakları ve çevresel hususları şirketlerin operasyonlarında ve kurumsal yönetiminde benimsetmektir. [3]

Türk hukukunda ise, şirketlerin sürdürülebilirlik yolculuğuna ışık tutmak adına “Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi” düzenlemesine yer verilmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi, Kurumsal Yönetim Tebliği'nde yapılan değişiklik ile 2 Ekim 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. [4] Kurumsal Yönetim Tebliğ’ine göre raporların, şirket faaliyet raporları ile eşzamanlı olarak açıklanması gerekmektedir. Sürdürülebilirlik ilkeleri: çevresel ilkeler, sosyal ilkeler ve kurumsal yönetim ilkeleri olmak üzere üç temel alana ilişkindir. İlkelere uymak şu an için isteğe bağlı olsa da ilkelere aykırı davranma durumunda şirketler tarafından gerekçeli açıklama yapılması zorunluluğu getirilmiştir. [5]

I. RAPORLAMA STANDARTLARI VE REHBERLERİ

Sürdürülebilirlik raporlaması, şirketlerin performansları hakkında dış dünyaya sağladığı bilgileri ifade etmektedir. Şirketlerin faaliyetlerini uluslararası standartlar çerçevesinde raporlamaları gerekmektedir.

Raporlama çerçeveleri (reporting frameworks), bilgilerin yapılandırılması, hazırlanması ve konu içeriğine ilişkin rehberlik sağlamaktadır. Raporlama çerçeveleri, şirketlerin hedef kitlesine ve ihtiyaçlarına göre değişiklik göstermektedir.

Raporlama hizmetleri üyeliği, şirketlerin doğrudan raporlama desteğine erişmesine yardımcı olmaktadır. En çok kullanılan ve öne çıkan raporlama çerçeveleri ve kılavuzları şu şekildedir:

1. Küresel Raporlama Girişimi (Global Reporting Initiative, “GRI”)

Küresel Raporlama Girişimi, GRI, sürdürülebilirlik raporlarının doğru şekilde hazırlanması için kurumlara hizmet vermektedir. GRI, Exxon Valdez petrol sızıntısından sonra kurumsal şeffaflık çağrılarına yanıt olarak 1997 yılında ABD'de kurulmuştur.

GRI standartları, yatırımcılar da dahil olmak üzere çok çeşitli paydaşların ilgisini çeken sürdürülebilir kalkınma ile ilgili olarak bir şirketin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerine odaklanmaktadır. Küresel olarak tüm şirketlerin yaklaşık üçte ikisi GRI standartlarını kullanmaktadır. Küresel Raporlama Girişimine göre belirlenen bu standartlar kuruluşların sürdürülebilirlik etkilerini tutarlı ve güvenilir bir şekilde raporlamaları için tasarlanmıştır. GRI Standartları, birlikte kullanılacak üç seri standarttan oluşan modüler bir sistemdir: evrensel standartlar, sektör standartları ve konu standartları. [6]

GRI standartları, dış faktörlerin şirketi nasıl etkilediğinden ziyade, bir şirketin eylemlerinin toplumu nasıl etkilediğine odaklanmaktadır. Bu özelliğiyle, GRI sadece yatırımcılardan çok daha geniş bir hedef kitle yelpazesine hitap eden bir raporlama şekli haline gelmiştir.

-        Odak: Sürdürülebilirlik

-        Katılımcı tipi: Hükümetler, finansal kuruluşlar, finansal olmayan şirketler

-        Hedef kitle: Genel paydaşlar

2. Karbon Saydamlık Projesi (Carbon Disclosure Project, “CDP”)

2000 yılında kurulan CDP, şirketlerin çevresel etkilerini paydaşlarına (yatırımcılar, çalışanlar ve müşteriler) açıklamak için kullandıkları en popüler raporlama çerçevelerinden biridir. 90'dan fazla ülkede şirketler, şehirler, eyaletler ve bölgeler yıllık bazda CDP aracılığıyla raporlama yapmaktadır. Karbon Saydamlık Projesi, daha güvenli düşük karbon ekonomisine geçiş amacıyla hizmet vermektedir. [7]

Küresel Raporlama Girişimi (GRI) veya Sürdürülebilir Muhasebe Standartları Kurulu (SASB) gibi diğer gönüllü çevresel, sosyal ve yönetim (ESG) çerçevelerinin aksine, CDP yalnızca çevre konusunda uzmanlaşmıştır.

CDP, her yıl iklim değişikliği, su güvenliği ve ormansızlaşma konularında riskleri ölçmek için binlerce şirket, şehir, eyalet ve bölge ile çalışmaktadır. Elde edilen veriler açık bir veri tabanında tutulmaktadır. CDP puanı, iklim değişikliği, su güvenliği ve ormansızlaşma konularında anket sorularına verilen cevaplara göre hesaplanmaktadır. Anketler, sektöre özel soruların yanı sıra genel soruları da içermektedir.

-        Odak: Çevre

-        Katılımcı tipi: Finansal olmayan şirketler

-        Hedef kitle: Yatırımcılar

3. İklimle İlgili Finansal Açıklamalar Çalışma Grubu (Task Force on Climate-Related Financial Disclosures, “TCFD”)

TCFD, iklim değişikliğiyle ilgili riskleri uygun şekilde değerlendirme ve fiyatlandırma konusunda yatırımcıları ve kredi kuruluşlarını desteklemek amacıyla şirketlerin açıklaması gereken bilgiler hakkında öneriler geliştirmek için oluşturulmuştur. [8]

TCFD’nin hazırladığı öneriler 92 ülkede 3.000'den fazla şirket tarafından kullanılmaktadır. İngiltere gibi bazı ülkeler TCFD raporlamasını zorunlu kılmaya başlamıştır.

-        Odak: İklim riski

-        Katılımcı sayısı: 3.000'den fazla

-        Katılımcı tipi: Hükümetler, finansal kuruluşlar, finansal olmayan şirketler

-        Hizmet verilen kitle: Yatırımcılar, kredi veren kuruluşlar

4. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (United Nations Global Compact, “UNGC”)

BM Küresel İlkeler Sözleşmesi'nin on prensibi insan hakları, çalışma koşulları, çevre ve yolsuzlukla mücadele alanlarında temel sorumlulukları içermektedir. Sözleşme 160’tan fazla ülkede kabul edilmiştir. [9]

5. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (United Nations Sustainable Development Goals, SDG’s)

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri; Birleşmiş Milletler tarafından “şimdi ve gelecekte insanlar ve gezegen için barış ve refah için ortak bir planın” parçası olarak ortaya konan üst düzey hedefler dizisidir.

2015 yılında tüm BM üye devletleri tarafından kabul edilen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkeler ile ortaklık içinde yürütülmesi gereken acil eylem çağrısı niteliğindedir.

Toplam 17 adet BM sürdürülebilir kalkınma hedefi bulunmakta olup bunlardan bazıları: temiz su ve sanitasyon, erişilebilir ve temiz enerji, ekonomik büyüme, sanayi ve altyapı, eşitsizliklerin azaltılması, sürdürülebilir şehirler ve topluluklar, sorumlu üretim ve tüketim, nitelikli eğitim, toplumsal cinsiyet eşitliği şeklindedir.

Bu hedefler BM tarafından belirlenen üst düzey hedeflerdir, bu nedenle STK'lar tarafından oluşturulan raporlama çerçevelerinden önemli ölçüde farklıdırlar. Kurumsal sürdürülebilirlik programları için kılavuz olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır.

-        Odak: Üst düzey sürdürülebilirlik

-        Katılımcı sayısı: 193 ülke

-        Katılımcı tipi: Hükümetler, finansal kuruluşlar, finansal olmayan şirketler

-        Hedef kitle: Genel paydaşlar

6. Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi (International Integrated Reporting Council, “IIRC”, Value Reporting Foundation)

Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi tarafından hazırlanan Entegre Raporlama (Integrated Reporting, IR), sürdürülebilirlik raporunu, finansal raporla ilişkilendirmek amaçlı tasarlanan bir raporlama çerçevesidir. Finansal verilerin sosyal, yönetimsel ve çevresel verilerle birleştirilmesi, kurumsal stratejilerin daha bütüncül bir yaklaşımla belirlenmesini sağlamaktadır.

Entegre raporlama, şirketlerin farklı faaliyet alanlarındaki performansının birbiriyle bağlantılı şekilde raporlanması şeklidir. Entegre raporlama sayesinde kuruluşlar ekonomik riskler dışında sürdürülebilirlik risklerini de görerek daha iyi risk analizi yapma imkânı elde etmektedirler. Uluslararası IR Çerçevesi 75 ülkede kullanılmaktadır. [10]

-        Odak: Sürdürülebilirlik

-        Katılımcı tipi: Finansal kuruluşlar, finansal olmayan şirketler

-        Hedef kitle: Yatırımcılar, hissedarlar

7. Sürdürülebilirlik Muhasebe Standartları Kurulu (Sustainability Accounting Standards Board, “SASB”)

2011 yılında kurulan SASB, özellikle yatırımcılara ve diğer finansal sermaye sağlayıcılarına özel olarak hazırlanmış ESG (Environmental, Social, and Corporate Governance) raporlaması ihtiyacını karşılamaktadır. SASB Standartları, yatırımcılara sürdürülebilirlik konularının uzun vadeli kurumsal değeri nasıl etkilediği hakkında bilgi aktarımı yapmak amacıyla tasarlanmıştır.

Birçok şirket, hedef kitlelerinin ihtiyaçlarını karşılamak için hem SASB hem de GRI standartlarını kullanmaktadır.

-        Odak: Sürdürülebilirlik

-        Katılımcı tipi: Finansal kuruluşlar, finansal olmayan şirketler

-        Hedef kitle: Yatırımcılar

8. OECD Çokuluslu İşletmeler Rehberi (OECD MNE Guidelines)

Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Teşkilatı (The Organisation for Economic Co-operation and Development, “OECD”), ekonomiyi iyileştirmek ve istihdam yaratmaktan, kaliteli eğitimi teşvik etmeye ve uluslararası vergi kaçakçılığıyla mücadeleye kadar, veri analizi yapılarak kamu politikaları ve uluslararası standart belirleme konusunda tavsiyeler veren uluslararası bir organizasyondur. OECD tarafından, son 55 yılda sözleşmeler, tavsiyeler, kılavuzlar ve beyanlar dahil olmak üzere 450'den fazla uluslararası standart geliştirilmiştir. [11] OECD, üye ülkelerle iş birliği içinde uluslararası standartlar belirlemektedir. OECD tarafından geliştirilen standartlar, uluslararası iş birliğini derinleştirmeye ve tüm ülkeleri zorluklarla mücadele etmeye ve performanslarını iyileştirmeye teşvik etmektedir.

OECD çok uluslu şirketler rehberi, çok uluslu işletmelere yönelik tavsiyeler içermektedir. Yürürlükteki mevzuat ve uluslararası standartlar ile tutarlı, kurumsal sorumluluğa yönelik bağlayıcı olmayan ilke ve standartlar belirlenmiştir.

9. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (International Financial Reporting Standards, “IFRS”)

IFRS Vakfı, IFRS standartları olarak bilinen küresel finans ve sürdürülebilirlik raporlama standartları geliştirmekten sorumlu, kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluştur. IFRS’nin amacı anlaşılır ve uluslararası kabul gören standartların uygulanmasını teşvik etmektir.

31 Ocak 2022'de İklim Saydamlığı Standartları Kurulu (Climate Disclosure Standards Board, CDSB), yeni kurulan Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu'nun (International Sustainability Standards Board, “ISSB”) çalışmalarını desteklemek için IFRS Vakfı bünyesinde birleştirilmiştir. Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB), IFRS Vakfı altında 2021-2022'de kurulmuş olup yatırımcıların sürdürülebilirlik raporlaması ihtiyaçlarını karşılamak için sürdürülebilirlikle ilgili finansal raporlama standartlarını oluşturan ve geliştiren bir standart belirleme organıdır. IFRS içinde yer alan kurul ve komiteler belirlenen standartların tutarlı bir şekilde uygulanması için faaliyetler yürütmektedir. [12]

31 Mart 2022 tarihinde Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB) tarafından, Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Şartlar (S1) ve İklimle ilgili Açıklamalar (S2) taslağı yayımlanmıştır. ISSB, yeni standartların son halini yıl sonuna kadar yayınlamayı hedeflemektedir. [13]

ISSB, diğer uluslararası kuruluşlar ile yakın bir şekilde çalışmaktadır. Örneğin, yukarıda belirtilen taslaklar İklimle İlgili Mali Açıklamalar Görev Gücü'nün (TCFD) tavsiyelerini ve SASB standartlarından türetilen sektöre dayalı gerekliliklerini içermektedir.

Taslaklar, bir şirketin kurumsal değerini belirlemek için yatırımcılar için gerekli olan, ilgili şirketin sürdürülebilirlikle ilgili riskleri ve fırsatları hakkında önemli bilgilerin paylaşılmasına yönelik gereksinimleri ortaya koymaktadır.

IFRS sürdürülebilirlik standartlarının, uluslararası bir kural bütünlüğü oluşumuna katlı sağlayacağı söylenmektedir.  Henüz faaliyette değildir.

-        Odak: Finansal, sürdürülebilirlik (yakında)

-        Katılımcı sayısı: Yok – henüz faaliyete geçmedi

-        Katılımcı tipi: Finansal kuruluşlar, finansal olmayan şirketler

-        Hedef kitle: Yatırımcılar, hissedarlar

Av. Ceylan Eruçman

 

Kaynakça:

1. 11.12.2019 Tarihli “Avrupa Yeşil Mutabakatı”, Brussels, 11.12.2019, COM (2019) 640 final, Communication From The Commission To The European Parliament, The European Council, The Council, The European Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions, “The European Deal”, European Commission

2. https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12129-Corporate-Sustainability-Reporting_en

3. Brussels, 23.02.2022, 2022/0051 (COD), “Proposal For A Directive Of The European Parliament And Of The Council on Corporate Sustainability Due Diligence and Amending Directive (EU) 2019/1937”, European Commission

4. Sermaye Piyasası Kurulu, Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi, 2021

5. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na uyum kapsamında hazırlanan, 3 Ocak 2014 tarih ve 28871 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, II-17.1sayılı “Kurumsal Yönetim Tebliği”

6. https://www.globalreporting.org/how-to-use-the-gri-standards/gri-standards-english-language/

7. https://www.cdp.net/en/companies-discloser

8. https://www.fsb-tcfd.org/about/

9. https://www.globalcompactturkiye.org/

10. https://www.integratedreporting.org/corporate-reporting-dialogue/

11. http://mneguidelines.oecd.org/

12. https://www.cfainstitute.org/en/advocacy/issues/international-finance-reporting-stds#sort=%40pubbrowsedate%20descending 

13. https://www.ifrs.org/news-and-events/news/2022/03/issb-delivers-proposals-that-create-comprehensive-global-baseline-of-sustainability-disclosures/