Bilindiği üzere, olağan kanun yolları, henüz kesinleşmemiş olan kararlara karşı başvurulan kanun yoludur. Olağan kanun yolları; İstinaf, Temyiz ve Karar Düzeltme kanun yollarıdır. Karar Düzeltme Yolu, istinaf kanun yolunun yürürlüğe girmesiyle birlikte ortadan kalkmıştır.
Olağanüstü kanun yolları, kesinleşmiş mahkeme kararlarına karşı gidilen bir yoldur. Hukuk yargılamasında olağanüstü kanun yolları; Yargılamanın yenilenmesidir.
Üst Mahkemenin kararlarındaki maddi hatalar karar düzeltme konusu olabilirler. Hukuki hatanın giderilmesi için bu yola gidilemeyeceği gerek doktrinde gerekse yargısal içtihatlarında tutarlılık ve kesinlik kazanmıştır. Buradaki maddi hatadan kast edilen, taraflarca ileri sürülen temyiz sebeplerinin tartışılmamış ve bir karara bağlanmamış olması eksikliğidir.
Taraflarca temyiz dilekçesinde, açıkça gösterilip Yargıtay kararında cevapsız bırakılmış hususlar için karar düzeltme yoluna gidilebilmektedir. Bilindiği üzere karar düzeltme, olağanüstü ve sınırlı bir kanun yoludur. Bu sebeple de her davada bu yola başvurulması mümkün değildir. Maddi hatadan kaynaklı karar düzeltme yoluna başvurmak için karar düzeltme, mahkemeye ait olan ve hükmün özü ve esasına doğrudan doğruya etkili bulunan bir noksan veya hatanın ileri sürülmüş olsun veya olmasın Yargıtay’ca gözden kaçırılmış olması zorunludur.
Yargıtay içtihatları gereğince kesinleşmiş bir karar için karar düzeltme başvurusunun bazı şartları taşıması zorunlu kılınmıştır. Bu şartlara değinecek olursak;
-Kararda ya maddi bir olayın yani dosyadaki bilgi ve belgelerle belirlenmiş ya da belirlenebilen şekilde karada dikkate alınmamış bulunması,
-Ya da, karada hukuki bir hata yapılmış olmakla birlikte, bu hukuki hatanın kanun yolu başvurusunda taraflarca bir neden olarak ileri sürülsün, sürülmesin Üst Mahkeme tarafından tartışmasız, cevapsız bırakılması,
şeklinde bir maddi olgunun ya da durumun söz konusu bulunması aranmıştır. Bu şartları taşıyan kesinleşmiş bir karar için karar düzeltme başvurusunda bulunulabilir.
Temyiz incelemesi esnasında yapılan “maddi hata nedeni” ile dosyanın “yeniden incelenmesi” ve “kararın düzeltilmesi” yerleşik Yargıtay içtihatları ile de sabit olduğu üzere evrensel hukukun temel ilkelerinin vazgeçilmez bir gereği olup ve karşı tarafın maddi hataya bağlı olarak verilen bu karar neticesinde haksız bir kazanç sağlamasının ve tarafların mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi için getirilmiş bir uygulamadır.
Üst mahkemelerce dosyada mevcut bulunan delillerin yokmuş gibi kabul edilerek hatalı tespitlerde bulunulması “açık ve maddi hata” olmakla birlikte, tek başına kararın kaldırılması için yeterlidir. Buna dayanarak taraflar kesinleşmiş kararlar için de verilen kararda maddi hata olduğunu ileri sürerek kararın düzeltilmesini talep edebileceklerdir.
Yukarıda da açıklamış olduğumuz üzere Bölge Adliye Mahkemelerinin göreve başlamasıyla karar düzeltme süreci ortadan kalkmıştır. Ancak karar düzeltme yolunun kapalı olduğu hallerde dahi , maddi yanılgıya dayalı kararlar karar düzeltme yoluyla düzeltilebilir.
Yargıtay 14. Hukuk Dairesi 2015/15137 E. 2016/940 K. Sayılı ilamı; “Her ne kadar sulh hukuk mahkemesi kararlarına karşı karar düzeltme talebinde bulunulamaz ise de Dairemizce yapılan incelemede, bozma kararından sonra mahkemeye sunulan mirasçılık belgesine göre .....'nın da muris ....'nın mirasçılarından biri olduğu ve hayatta olmadığı, aynı zamanda muris ....'nın mirasçıları olan çocukları ...., ... ve .....'nın davada davalı olarak yer aldıkları halde kararın sehven bozulduğu anlaşıldığından, davacı vekilinin maddi hatanın düzeltilmesine yönelik talebinin kabulü ile Dairemizin 08.06.2015 günlü ve 2014/13183 Esas, 2014/6337 Karar sayılı ilamı kaldırılarak davalı Hazine vekilinin temyiz itirazlarının yeniden incelenmesine geçilmiştir. 492 sayılı Harçlar Kanununun 13/j maddesi gereğince Hazine harçtan muaf olduğu halde hüküm sonucunda diğer paydaşlarla birlikte Hazine'nin de harçtan sorumlu tutulması doğru görülmemiş ise de bu husus kararın bozulmasını ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden HUMK’nın 438/7 maddesi gereğince hüküm sonucunun aşağıdaki şekilde düzeltilerek onanmasına karar vermek gerekmiştir.” SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin maddi hatanın düzeltilmesi isteminin kabulü ile Dairemizin 08.06.2015 tarihli, 2014/13183 Esas, 2014/6337 Karar sayılı bozma ilamının KALDIRILMASINA, davalı Hazine vekilinin temyiz isteminin yeniden yapılan incelemesi sonucunda temyiz itirazlarının kabulü ile hüküm sonucunun harçla ilgili 2. bendinin çıkarılarak yerine “satış bedeli üzerinden alınacak binde 11,38 harçtan davalı Hazine hissesine düşen kısım çıkarıldıktan sonra geri kalan harcın davalı Hazine dışındaki paydaşlardan payları oranında tahsili ile Hazineye gelir kaydına” ibaresinin eklenmek suretiyle düzeltilmesine, hükmün DÜZELTİLMİŞ ve DEĞİŞTİRİLMİŞ bu şekli ile ONANMASINA, peşin yatırılan harcın istek halinde yatıran davacı tarafa iadesine, 26.01.2016 tarihinde oybirliği ile karar verildi”
Kanaatimizce karar düzeltme başvuru süresi HMK’da yer alana 15 günlük süre ile sınırlı şekilde esas alınmamalıdır. Bizce ortada kesinleşmiş bir karar bulunduğundan kişi makul bir süreyi aşmamak kaydıyla 15 gün sonra da kararda maddi hata olduğunu iddia ederek karar düzeltme yoluna başvurmalıdır.
Karar düzeltme yolunun davaya tatbik edilen usul kurallarının bir önemi bulunmaksızın her zaman açık olduğuna ilişkin Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin emsal bir kararını mevcuttur. Keza karar içeriğinden anlaşılabileceği üzere, “hukuksal değerlendirme ve denetim dışında, “maddi olgulara yönelik, ilk bakışta yanılgı olduğu açık ve belirgin olup, her nasılsa, inceleme sırasında gözden kaçmış” hususlar ile ilgili olarak “her zaman” karar düzeltme yoluna başvurulabilecektir.
Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 2015/18057 E. 2015/22063 K. Sayılı kararında; İş Mahkemeleri Kanununun 8/3. maddesi gereğince İş Mahkemelerinden verilen kararlara ve buna bağlı Yargıtay ilamına karşı karar düzeltme yolu kapalıdır. Ancak; Yargıtay onama ya da bozma kararlarında açıkça maddi hatanın bulunduğu hallerde, dosyanın yeniden incelenmesi mümkündür. Zira maddi yanılgıya dayalı olarak verilmiş onama ya da bozma kararları ile hatalı biçimde hak sahibi olmak, evrensel hukukun temel ilkelerine ters düştüğünden karşı taraf yararına sonuç doğurmamalıdır. Dairemizin giderek Yargıtay’ın yerleşmiş görüşleri de bu doğrultudadır (…) Bu nedenledir ki; Yargıtay; bu güne değin maddi yanılgının belirlendiği durumlarda soruna müdahale etmiş baştan yapılmış açık maddi yanlışlığın düzeltmesini kabul etmiştir. Kaldı ki kimi açık maddi yanılgıya dayalı ve yanlışlığı son derece belirgin haksız ve adaletsiz sonuçların giderilmesi kamu düzeni açısından zorunludur. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2002/10-895E ve 2002/838K, 2003/21-425E ve 2003/441K sayılı kararları da bu doğrultudadır.” ; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2013/2361 E. , 2015/1728 K. 21/05/2013 tarihli kararı; İş Mahkemeleri Kanununun 8/3. maddesi gereğince İş Mahkemelerinden verilen kararlara ve buna bağlı Yargıtay ilamına karşı karar düzeltme yolu kapalıdır. Ancak; Yargıtay onama ya da bozma kararlarında açıkça maddi hatanın bulunduğu hallerde, dosyanın yeniden incelenmesi mümkündür. Zira maddi yanılgıya dayalı olarak verilmiş onama ya da bozma kararları ile hatalı biçimde hak sahibi olmak, evrensel hukukun temel ilkelerine ters düştüğünden karşı taraf yararına sonuç doğurmamalıdır. Dairemizin giderek Yargıtay’ın yerleşmiş görüşleri de bu doğrultudadır.” ; Hukuk Genel Kurulu2015-06-19 Tarihli Karar K.2015/1728E. 2013/2361 sayılı kararı ; (…) Gerçekten, 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 8/son maddesi uyarınca, iş mahkemelerince verilen kararlara ilişkin Yargıtay ilamına karşı karar düzeltme yolu kapalıdır. Ancak, maddi yanılgıya dayalı kararlar bu kuralın dışındadır. Onama ve bozma kararlarında açıkça maddi hatanın bulunması halinde dosyanın yeniden incelenmesi mümkündür.. (…) Hukuk Genel Kurulundaki görüşmeler sırasında, Kanunun tanımadığı bir hakkın içtihat yolu ile tanınmasının özellikle miktar yönünden ve sürenin kaçırılmış olması nedeni ile karar düzeltme talepleri ret edilen kararlar yönünden eşitlik ilkesine aykırı olacağı gerekçesi ile direnme kararının onanması gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de çoğunluk tarafından bu görüş kabul edilmemiştir.”
Sonuç olarak, üst kanun yolu başvurusu incelemesi esnasında yapılan bu “maddi hata ya da hatalar” nedeni ile, yukarıda detaylı olarak izah edileceği üzere, Hukuk Muhakemeleri Kanunu kapsamında karar düzeltme yolunun açık olup olmadığı hususlarının bir önemi bulunmaksızın, bu hususta yerleşik bulunan Yargıtay içtihatları kapsamında, yapılan maddi hatalar nedeni ile “yeniden incelenmesi” ve maddi hataya dayalı yanlış kararın “kararın düzeltilmesi” iddiasıyla karar düzeltme başvurusunda bulunulabilmektedir.
Yargıtay Kararı - 10. HD., E. 2017/6373 K. 2018/64 T. 15.1.2018 tarihli karar; İş Mahkemeleri Kanun’unun 8/3’üncü madde hükmü uyarınca İş Mahkemelerince verilen kararlara ve buna bağlı Yargıtay ilamına karşı karar düzeltme yolu kapalıdır. Ne var ki, Yargıtay onama ve bozma kararlarında açıkça maddi hatanın bulunması hallerinde dosyanın yeniden incelenmesi mümkündür.Zira maddi yanılgıya dayanılarak verilmiş olan onama ve bozma kararları ile hatalı biçimde hak sahibi olmak evrensel hukukun temel ilkelerine ters düştüğünden karşı taraf yararına sonuç doğurmamalıdır.”
Av. Gülden Mehmed Altın
Kaynakça:
1. KUNTER, Nurullah, Ceza Muhakemesi Hukuku, 2010, s. 1047.
2. YCGK. 2.11.1981, 6/253-361.
3. MALKOÇ, İsmail, İçtihat Değişikliği Nedeniyle Karar Düzeltme ve Yargılamanın Yenilenmesi.
4. Yargıtay Kararı - 10. HD., E. 2017/6373 K. 2018/64 T. 15.1.2018 tarihli karar
5. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2013/2361 E. , 2015/1728 K. 21/05/2013 tarihli ilamı.
6. Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 2015/18057 E. 2015/22063 K. Sayılı ilamı.
7. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi 2015/15137 E. 2016/940 K. Sayılı ilamı.
