İnternet birden fazla haberleşme ağının (network) birlikte meydana getirdikleri bir iletişim ortamıdır. Bu iletişim ağları, bilgisayarlar ile oluşturulmaktadır. Diğer bir söyleyişle, internet bilgisayarlar arasında kurulmuş bulunan bir haberleşme ağıdır.
İnsanlar bu haberleşme ağını kullanarak dünyanın dört bir yanında bulunan insanlara hızlı ve kolayca ulaşabilmektedir. Kişiler ve özellikle tacirler bu durumu fırsata çevirerek internet siteleri açıp, ürünlerini sergilemekte, satışa sunmakta, reklamlarında ve ürünlerinde internet adreslerini vererek müşterileri ile ilişkilerini bir nevi internet siteleri üzerinden yürütmektedirler.
Günümüzde internet sitesi olmayan kuruluş, şirket düşünmek neredeyse imkansız hale gelmiştir. Çünkü bir ürün veya hizmet almak isteyen tüketicinin ilk yapacağı iş genelde kurumun veya şirketin ismini arama motorlarına yazarak o kurumun veya şirketin internet sitesini inceleyerek bilgi edinmeye çalışmaktır.
İnternet sitelerinin isimleri “alan adı” (Domain Name) şeklinde adlandırılmaktadır. Bu alan adları sayesinde internet sitelerini birbirinden ayırt etmek mümkün hale gelmektedir. İnternet alan adlarının isimlendirilmesi ise temelde IP (Internet Protocol) sistemine dayanmaktadır. Fakat her ne kadar bilgisayarlar sayıların dilinden hoşlansa da insanlar sözcükleri tercih etmektedir.
Kişilerin rakamlardan ve noktalardan oluşan bu uzun IP numaralarını akıllarında tutamayacak olması sebebiyle her IP numarasına karşılık bir alan adı verilmektedir. Sistem basit bir şekilde anlatılacak olursa aşağıdaki şekilde çalışmaktadır;
Veri tabanlarında IP numaraları ile karşılığı olan alan adları bulunmaktadır. Kullanıcı alan adını arama motoruna yazdığında, internet yazılımı otomatik olarak bu alan ismini IP sayısal adresine dönüştürür, ardına ilgili servis sağlayıcı ile bağlantı kurar ve alan ismine karşılık gelen sayfa görünür. Bu durum cep telefonlarında arama yapılırken ekranda örneğin “isim soyisim” şeklinde bir ibare görünmesine rağmen aslında aranan rakamlardan oluşan bir telefon numarasıdır. Sonuç olarak alan adları sistemi IP numaraları ile alan adları arasındaki yönlendirmeye dayalı bir sistemdir. [1]
Her internet alan adının Dünya’da bir adet bulunması ve tabiri caizse ilk gelen alır prensibinin geçerli olması sebebiyle Domain Grabbing olarak adlandırılan yöntemle kişiler başkasına ait marka, isim, ticaret unvanı, işletme adını ve benzerlerini ileride gerçek hak sahibine yüklü bir fiyat karşılığında satmak veya karşı tarafa zarar vermek amacıyla, internet alan adı olarak kendi adına tescilini yaptırmaktadır. Böylece alan adını almayı unutan kişi veya kurumun önünde çok fazla bir seçenek bulunmayacaktır.[2] Bu seçenekler kişi veya kurum ya istenilen fiyatı vererek alan adını satın alması ya da hukuki yollara başvurarak hakkını aramasıdır. Hak arama yöntemlerinden en hızlısı ve kolayı ise ICANN tahkim usulüdür.
Bu tahkim usülüne ilişkin detaylı açıklamalara geçmeden önce ICANN Tahkim usulü ile çözülmüş birkaç örnek paylaşmak isterim; “Gazeteci Joshua Quitner www. mcdonalds.com işaretini alan ismi olarak kendi adına tescil ettirmiş, daha sonra 3500 USD karşılığında bu alan ismini McDonalds firmasına satmıştır.” , “Roman Club International” adlı kuruluş, www.cemyilmaz.com alan ismini tescil ettirdikten sonra ünlü şovmene US$10,000 karşılığında satmayı teklif etmiştir.“ , “Mehmet Kahveci www.vestel.com’u Vestel A.Ş.’ye 200.0000 dolar karşılığında satmayı teklif etmiştir.”, “ Sabancı Holding INC www.sabancı.com alan adını Sabancı Holding A.Ş.’ye 10.000 dolar karşılığında satmayı teklif etmiştir.” “N&K Danışmanlık Şirketi www.beko.com alan adını tescil ettirerek Beko’ya satmaya çalışmıştır.“, “ N&K Danışmanlık Şirketi www.kocbank.com alan adını tescil ettirerek haksız gelir elde etmeye çalışmıştır.” ,” Deep. Net Corp ve Tarkan Tevetoğlu arasında www.tarkan.com alan adına ilişkin uyuşmazlık ” , “Galatasaray Spor Klubü Derneği ve Maksimum İletişim A.Ş. arasında www.galatasaray.com alan adına ilişkin uyuşmazlık”, ”Akbank ve Mehmet Kahveci arasında www.akbank.com alan adına ilişkin uyuşmazlık ”
Ayrıca belirtmek gerekir ki Türkiye’de “tr.” uzantılı alan adlarının alınması için birçok belgeye ihtiyaç duyulmaktadır. Örneğin belirli bir markaya ilişkin alan adı alınacaksa marka tescil belgesinin ilgili kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir. Bu itibarda ülkemizde çok kısıtlayıcı yöntemlerin uygulanıyor olması hasebiyle mahkemelerde alan adı uyuşmazlıklarına ilişkin davalara çok nadir rastlanılmaktadır.
ICANN TAHKİM USULÜ
Öncelikle belirtmek gerekir ki internet alan adlarının alınmasında örneğin “.com”,”.net”,”.org”,”.info” uzantılı alan adlarının alımları çok kolaydır. Eğer ki daha önce o alan adı alınmamış ise alan adının internet üzerinden alınması toplam 10 dakika bile sürmemektedir.
VeriSign’in 2017 yılı 3. çeyreğine ait “Alan Adı Endüstrisi Özeti” raporunda 2017 yılının 3. çeyreğinde toplam 330.7 milyon alan adı olduğu bunlardan 130.8 milyonunun “.com” ve 15.0 milyonunun “.net” uzantılı alan adları olduğu belirtilmiştir. İşbu sebeple çıkan uyuşmazlıkların büyük bir kısmının bu alan adlarına ilişkin olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu (ICANN) kar amacı gütmeyen bir özel kuruluştur. ICANN, 1998 yılında Amerika Birleşik Devletleri tarafından resmen tanınmasının ardından 1999 yılında UDRP (Uniform Domain-Name DisputE-Resolution Policy) ve bununla ilgili usul kurallarını içeren RUDRP’nin (Rules Uniform Domain-Name DisputE-Resolution Policy) yürürlüğe girmesini kararlaştırmıştır.
ICANN’ın UDRP kuralları ile uygulamaya soktuğu çözüm usülü zorunlu tahkime benzemekle birlikte tahkim usulünden farklıdır. UDRP 4/k maddesi uyarınca davacının ICANN tahkim usulüne başvurmadan önce veya karar çıktıktan sonra mahkemelere başvurma hakkı saklı tutulmuştur. ICANN’ın kendine özgü tahkim usulü ile uyuşmazlıkları çok hızlı ve ucuz bir şekilde sonlandırmaktadır. Ayrıca belirtilmelidir ki ICANN tahkim usulünde klasik tahkimin aksine kararlar kamuya açık olarak yayınlanmaktadır.
ICANN uyuşmazlık çözüm yöntemi kayıt otoritesi ve kayıt kuruluşları ile alan adı kayıt ettiren arasında yapılan sözleşmeler nedeniyle zorunlu olarak tarafları bağlar. Tüm taraflar ICANN’ın yetkisini kabul ederler. Yani kişi veya kurum internetten bir alan adı aldığı anda, ICANN’dan haberdar olmasa bile ICANN tahkim usul kurallarını kabul etmiş sayılır.
ICANN tahkim usulünün bana göre en önemli özelliği alınan kararların kararın verilmesinden sonra 10 gün içerisinde aleyhine karar verilen tarafından mahkemeye başvurulduğu ilgili evraklar ile birlikte bildirilmezse, herhangi bir devlet tarafından verilmiş tanıma ve tenfiz kararına ihtiyaç duyulmaksızın, alan adını tescil eden kurum tarafından uygulanmak zorunda olmasıdır.
ICANN TAHKİM ŞARTLARI
ICANN tahkim usulü, ancak ICANN tarafından akredite edilmiş kuruluşlar tarafından uygulanabilir. Uygulamada en çok talep edilen kurum ise World Intellectual Property Organization (WIPO) olmaktadır.
UDRP’nin 2. Maddesine göre alan adı için başvuran taraf verilen bilgilerin eksiksiz ve doğru olduğunu, alan adı tescilinin üçüncü kişilerin haklarını ihlal etmediğini, alan adını kanuna aykırı bir amaç için tescil ettirmediğini beyan ve garanti eder. Dolayısıyla tescil ettirilen alan adı üçüncü bir kişinin haklarını ihlal ediyorsa bu alan adı korunmayacaktır. Ayrıca UDRP’nin 2. Maddesine göre alan adı tescilinin bir başkasının hakkını ihlal veya tecavüz ettiğini tespit etme zorunluluğu tescil başvurusunda bulunandadır. Bu maddeden anlaşılmaktadır ki uyuşmazlık halinde tescil ettiren hak ihlalini bilmediğini öne süremeyecektir.
Haklarının ihlal edildiğini iddia eden üçüncü kişi ICANN tarafından akredite edilmiş kuruluşlardan birine başvuru yaparak UDRP 4. madde de belirtilmiş olan aşağıdaki hususları savunacak ve ispatlayacaktır;
- İnternet Alan Adının ticari bir marka veya hizmet markası ile aynı veya iltibasa mahal verecek şekilde benzer olduğunu,
- İnternet Alan Adı üzerinde herhangi bir hakkı veya haklı menfaati olmadığını,
- İnternet Alan Adının kötüniyetli olarak kayıt edilmiş ve kullanılmış olduğunu,
Davacı uyuşmazlık çözümünde bu üç unsurun da bulunduğunu ispatlamalıdır. Tüm bu şartların açıklanması başka bir makale konusu olup sadece kötüniyetli tescil kullanımına ilişkin, bugüne kadar verilmiş olan kararlardan yola çıkılarak aşağıdaki durumlar örnek verilebilir;
- Açılan bir davaya karşı savunma yapılmaması
- Alan adı altındaki websitenin, rakip bir firmanın veya pornografi içerikli bir websitesine yönlendirilmesi
- Başkasına ait alan adlarının bilerek tescil ettirilmesi
- Kendisi hak sahibi olmadığı halde, yazım hatalarından faydalanarak yapılan alan adı tescillleri,
- Bilinçli olarak yanlış haberleşme adresleri verilmesi.
DAVA VE VEKALET ÜCRETİ
Son olarak belirtmek isterim ki dava ve vekâlet ücreti masraflarını şikâyette bulunan; yani haklarının zedelendiği düşüncesiyle tahkim yoluna başvuran, (başvuru olumlu sonuçlansa dahi) karşılamaktadır. Ancak şikâyette bulunan tek kişilik bir hakem istemiş, karşı taraf cevap vererek üç kişilik bir hakem heyeti tarafından karar verilmesini talep etmişse, dava masrafları ancak bu durumda taraflar arasında yarı yarıya paylaştırılır.
Günümüz itibariyle WIPO’nun resmi sitesinden alınan bilgiye göre; şikâyet edilecek site sayısına göre de değişmekle beraber; 1-5 adet alan adı için tek hakemli başvuru için 1500 $ ve üç hakemli başvuru için 4000 $ harç yatırılması gerekmektedir.
Stj. Av. Mustafa Burak Nalbant
Kaynakça:
1. http://www.wipo.int/amc/en/center/fees/
3. Yar. Doç .Dr. Savaş Bozbel, İnternet Alan Adlarının Korunmasında ICANN Tahkim Usulü, Seçkin,2006
4. Tamer Soysal, İnternet Alan Adları Hukuku, Adalet Yayınevi, 2014
Soysal Tamer, İnternet Alan Adları Hukuku, Adalet Yayınları,2014 s.189
[2] Bozbel Savaş, İnternet Alan Adlarının Korunmasında ICANN Tahkim Usulü, Seçkin, 2006, s.55
