17.07.1964
tarihli 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun mülga üçüncü maddesi sigortalı
sayılmayanları düzenlemiş ve Kanunun üçüncü maddesinin I/d bendinde, ev
hizmetlerinde çalışanların tamamı sigorta kapsamı dışında tutulmuştur.
Başlangıçta ev hizmetlerinde sürekli veya süreksiz çalışanların tümü 506 sayılı
Kanun kapsamı dışında tutulmuş iken, 506 sayılı Kanun’un mülga üçüncü
maddesinin 1/d bendinde 11.08.1977 tarihli 2100 sayılı Kanun’la yapılan
değişiklikle ev hizmetlerinde ücretle ve sürekli çalışanlar sosyal sigorta
kapsamına dahil edilerek, sigortalı sayılmışlardır.
31.5.2006
tarih ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun
altıncı maddesinin c bendine göre, “Ev hizmetlerinde süreksiz olarak çalışanlar
ile ev hizmetlerinde hizmet akdi ile sürekli çalışmasına rağmen, haftalık
çalışma sürelerinin 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilen sürelerden az olması
nedeniyle, aylık kazançları prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz
katından az olanlar” sigortalı sayılmamıştır.
Bu
düzenleme ile, ev hizmetlerinde çalışan işçiler açısından 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu’nun gerisine gidilmiş ve ev hizmetlerinde çalışanların büyük
çoğunluğu sosyal sigorta kapsamı dışında bırakılmıştır. 17.4.2008 tarih ve 5754
sayılı Kanun’un dördüncü maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un altıncı maddesinin c
bendi “Ev hizmetlerinde çalışanlar (ücretle ve sürekli olarak çalışanlar
hariç)” şeklinde değiştirilmiştir.
Ev
hizmetlerinde çalışanların sosyal güvenliğine ilişkin olarak, 6552 sayılı
Kanun’un 55 inci maddesi ile 5510
sayılı Kanun’a ek dokuzuncu madde eklenmiş ve bu düzenleme, 1 Nisan 2015
tarihinde yürürlüğe girmiştir.
“Ev
hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı ve konut kapıcılığı
EK
MADDE 9
– (Ek: 10/9/2014-6552/55 md.) Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek
kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma
saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan
sigortalılar ile konut kapıcılığı işyerlerinde çalıştırılan sigortalılar
hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki
sigortalılara ilişkin hükümler uygulanır. Bunların bildirimi, işverenler
tarafından örneği Kurumca hazırlanan belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın
sonuna kadar yapılır. Süresinde yapılmayan bildirim için işverene 102 nci
maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi hükmü
uygulanır.
Ev hizmetlerinde bir veya birden
fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay
içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az
olanlar için ise, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca 82
nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2’si
oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenir. Bu şekilde
çalışanların sigortalılık tescili, çalışan ve çalıştıran imzalarını da ihtiva
eden ve en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar Kuruma verilmesi gereken
örneği Kurumca hazırlanacak belgenin Kuruma verilmesi ile sağlanır.
Sigortalılık başlangıcında bu belge üzerinde çalışma başlangıcına dair kayıtlı
en eski tarih esas alınır. Bunlar hakkında hastalık sigortası hükümleri
uygulanmaz. Bu fıkra kapsamına girenler, adlarına ödenen priminin ait olduğu
ayı takip eden ayın sonuna kadar aynı kazancın otuz katının %32,5 oranında prim
ödeyebilir. Bunun %20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, %12,5'i genel
sağlık sigortası primidir. Bu süre içinde ödenmeyen primin ödenme hakkı düşer.
Ödenen primler 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında
sigortalılık sayılır.
İkinci fıkra kapsamındakileri
çalıştıranlar bu Kanun uygulamasında işveren sayılmaz. Sigortalının iş kazası
ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmesi
için iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olması ve
sigortalılığının sona ermemiş olması, bu Kanuna göre iş kazası veya meslek
hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş
göremezlik geliri ya da malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık
bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması
şarttır. Bu sigortalılar ile ilgili iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında
Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası hükümleri uygulanmaz.
Bu maddenin ikinci fıkrasındaki
sigortalılar hakkında Kanunun 67 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b)
bentleri hükümleri uygulanır.
Bu madde kapsamındaki sigortalılarla
ilgili olarak prim oranları ve uygulanacak sigorta kolları hariç olmak üzere,
Kanundaki işveren yükümlülüklerini yeniden belirlemeye, Kuruma verilmesi
gereken bildirge ve belgeleri birleştirmeye, yapılacak bildirimlerin ve
primlerin ödenmesine ilişkin usul ve esasları tespite Kurum yetkilidir.
Bu madde kapsamındaki sigortalılarla
ilgili olarak bu maddede aksine hüküm bulunmaması kaydıyla bu Kanunun ilgili
hükümleri uygulanır.”
Bu
düzenleme çerçevesinde ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi
tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati
süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan
çalışanlar, Kanun’un dördüncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi
kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla
gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde
çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar
için ise kanunda belirtilen oranda iş kazası ve meslek hastalığı sigortası
primi ödenir.
5510
sayılı Kanun’un ek dokuzuncu maddesine göre, ev hizmetlerinde çalışanın sigortalılığı için bildirimde bulunacak kişi
gerçek kişi olmalı, yapılan hizmet ev tanımı kapsamında bulunmalı ve ev
hizmetleri olarak belirtilen işlerden sayılmalıdır. Bu düzenleme 10
günden az çalışanları uzun vadeli sigorta kolları bakımından kapsam dışı
bırakmaktadır.
Düzenlemenin
yürürlüğe girdiği 01.04.2015 tarihi itibariyle ev hizmetlerinde çalışanların
sigortalılığı, bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve
çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan
gün sayısı 10 gün ve daha fazla olanlar ile aynı veya farklı gerçek kişi
yanında 10 günden az çalışanlar olarak ikili ayrıma tabi tutulmuştur. Bu
bağlamda ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışanlar tam sigortalı
sayılırken, 10 günden az çalışanlar kısmi sigortalı statüsünde kabul edilebilir.
Av. Sezer Emre
Kaynakça:
1. Mülga
506 sayılı Kanun
2. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu