I- GİRİŞ
Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) 29/12/2022 tarihli ve 32058 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. İşbu Yönetmelik, 23/10/2014 tarihli ve 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a dayanılarak hazırlanmıştır. İşbu Yönetmelik ile etkin ve adil rekabet ortamının tesis edilmesi ve elektronik ticaretin gelişiminin sağlanmasını teminen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların faaliyet ve denetimleri ile bunlar arasındaki ticari ilişkilerin düzenlenmesi amaçlanmıştır.
Bununla birlikte Yönetmelik, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların yükümlülüklerini, elektronik ticarette haksız ticari uygulamaları, hukuka aykırı içeriği, aracılık sözleşmesini, elektronik ticaret lisansını ve elektronik ticaretle ilgili diğer hususları incelemektedir. Yönetmelik’in dahili iletişim sistemi kurulmasını öngören 18. maddesi 01/7/2023 tarihinde, reklam bütçesi ve indirim bütçesini düzenleyen 28. ve 29. maddeleri 2022 takvim yılına ilişkin net işlem hacimlerine de uygulanmak üzere 01/01/2023 tarihinde, veri kullanımı ve paylaşımını düzenleyen 21. maddesi ile elektronik ticaret lisans başvuru bakımından parasal eşikler öngören 31. maddesinin beşinci fıkrası 01/01/2024 tarihinde ve diğer hükümleri ise 01/01/2023 tarihinde yürürlüğe girecektir. İşbu Yönetmelik’in yürürlüğe girmesi ile 26/8/2015 tarihli ve 29457 sayılı Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
İşbu bilgi notu, Yönetmelik kapsamında getirilen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların faaliyet ve denetimleri ile bunlar arasındaki ticari ilişkilere ilişkin mevcut uygulamadan farklı nelerin değiştirdiğinin tespiti ve düzenlenen dikkat çekici hususların daha net anlaşılabilmesinin sağlanması amacıyla hazırlanmıştır.
II- DÜZENLEMEYE İLİŞKİN MADDE BAZLI İNCELEME
Yönetmelik kapsamında incelemeye geçmeden
önce Yönetmelik’in adını almış olduğu hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet
sağlayıcıların tanımlanması gerektiği kanaatindeyiz. Elektronik ticaret
hizmet sağlayıcı, (“ETHS”) Elektronik ticaret pazar yerinde ya da
kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine
yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcıyı ifade etmekteyken;
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, (“ETAHS”) Elektronik ticaret
pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin
teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan
aracı hizmet sağlayıcıyı ifade etmektedir. Yönetmelik’te ETAHS ve ETHS net
işlem hacimleri ve işlem sayılarına bağlı olarak orta, büyük ve çok büyük
ölçekli olmak üzere üçe ayrılarak tanımlanmıştır. Buna göre;
Elektronik ticaret aracı
hizmet sağlayıcıları,
- Orta ölçekli
ETAHS: Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde
olanlar
- Büyük ölçekli
ETAHS: Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve
iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olanlar
- Çok büyük ölçekli
ETAHS: Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının
ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olanlar
Elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları,
- Orta ölçekli
ETHS: Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve
iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olanlar
- Büyük ölçekli
ETHS: Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve
iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olanlar
- Çok büyük ölçekli
ETHS: Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve
iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olanlar
şekilde ölçeklendirilmiştir. Bu kapsamda Yönetmelik’te ölçeğe bakılmaksızın ETAHS ve ETHS bakımından ortak düzenlemeler yapıldığı gibi ölçek uyarınca da bazı yükümlülükler getirilmiştir. Yönetmelik’in daha kolay ve net anlaşılabilmesi amacıyla işbu bilgi notunda bu hususta sınıflandırma yapılmak suretiyle ilgili maddeler incelenmiştir.
A. Ölçeğe Bağlı Olmadan Yapılan
Düzenlemeler:
1. Bilgi Verme ve Sipariş Hakkında Düzenleme
Yönetmelik madde 5’te ETHS’nin kendisine
ait elektronik ticaret ortamının ana sayfasında doğrudan ulaşılabilecek şekilde
“iletişim” başlığı altında bulundurması gereken bilgiler düzenlenmiş, bununla
birlikte ETAHS tarafından kendine tahsis edilen alanda da bulundurması gereken
bilgiler ayrıntısıyla belirtilmiştir. Madde 6’da ise, ETAHS’nin elektronik
ticaret pazar yerinin ana sayfasında doğrudan ulaşılabilecek şekilde “iletişim”
başlığı altında bulundurması gereken bilgiler düzenlenmiştir.
Ayrıca ETAHS, ETHS’ye ait tanıtıcı
bilgileri, ilgili kurumların erişime açık elektronik sistemlerinden, bunun
mümkün olmaması halinde ise ETHS’den temin ettiği belgeler üzerinden doğrulamakla
yükümlü kılınmış, Tanıtıcı bilgilerini doğrulamadığı taktirde ETHS’ye aracılık
hizmeti sunamayacağı belirtilmiştir. Ek olarak ETAHS’ye, aracılık hizmeti
sunduğu ETHS’nin tanıtıcı bilgilerinin güncelliğini sağlama yükümlülüğü
verilmiştir. Bu bilgilerin güncel olmadığını tespit etmesi durumunda ETHS’ye
bildirimde bulunarak en fazla üç iş günü süre vererek bilgilerin
güncellenmesini sağlar. Verilen süre içinde tanıtıcı bilgilerini güncellemeyen
ETHS’ye bu bilgileri güncelleyene kadar yalnızca mevcut siparişlere ilişkin
aracılık hizmeti sunabilir.
Yönetmelik madde 7 ile, işlem rehberi
kavramı düzenlenmiş olup ETAHS ve kendine ait elektronik ortamda satış yapan
ETHS’nin, elektronik ticaret ortamının ana sayfasında doğrudan ulaşılabilecek
şekilde “işlem rehberi” başlığı altında bilgileri güncel şekilde bulundurması
gerektiği belirtilmiş olup madde 8’de ise ETAHS ve kendine ait elektronik
ticaret ortamında faaliyet gösteren ETHS’nin siparişe ilişkin yükümlülükleri
düzenlenmiştir. Siparişin alınması halinde ise, ETAHS ve kendine ait elektronik
ortamda faaliyette bulunan ETHS’ye siparişin aldığını bildirme yükümlülüğü
getirilmiştir.
2. Hukuka Aykırı İçerik ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında
Yönetmelik madde 10’da ETAHS’nın, ETHS tarafından sunulan içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetlerle ilgili hukuka aykırı hususlardan sorumlu olmadığı, ETAHS’nin, ETHS tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olması hâlinde, bu içeriği kırk sekiz saati geçmemek üzere gecikmeksizin yayımdan kaldırarak hukuka aykırı hususu ETHS’ye ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına gerekçesiyle bildirmekle yükümlü kılınmıştır.
Yönetmelik madde 11’de, genel bir hüküm ile elektronik ticarette haksız ticari uygulamada bulunulamayacağı, ETAHS’nin, aracılık hizmeti sunduğu ETHS’nin ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalarının haksız olduğu belirtilmiş olup haksız ticari uygulama sayılacak durumlar açıkça düzenlenmiştir. Mal veya hizmet satışı karşılığında ETHS’ye yapılması gereken ödemenin en geç, ürün satış bedelinin ETAHS’nin tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içinde bedelin tamamını içerecek şekilde yapılmaması halinde ETAHS’nin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu ödeme hizmeti sağlayıcısına yapılan ödemelerin ETAHS’ye yapılmış sayılacağı belirtilmiştir.
3. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakkı İhlali Hakkında
Yönetmelik madde 12’de, Fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlaline yönelik şikâyet başvurusunun dâhili iletişim sistemi, noter veya KEP aracılığıyla yapılabileceği belirtilmiş olup söz konusu aykırılığa karşı bildirim usulü ile bildirimi takiben uygulanacak esaslar belirtilmiştir. ETAHS’nin söz konusu şikayet başvurusunu işleme alması için başvuruda bulunması gereken hususlar, yine madde metninde sayılmak suretiyle belirlenmiş olup belirtilen hususları içermeyen başvuruların işleme alınmayacağı düzenlenmiştir. Bununla birlikte ETAHS’ye, şikâyet başvurusunun kendisine ulaşmasından itibaren 48 saati geçmemek üzere gecikmeksizin şikâyete konu ürünü yayımdan kaldırarak durumu ETHS’ye ve hak sahibine bildirme yükümlülüğü getirilmiştir.
Yönetmelik madde 13 ve 14’te ise, fikri ve
sınai mülkiyet hakkı ihlali gerekçesiyle ürünü yayımdan kaldırılan ETHS’nin, bu
işleme itiraz edebileceği de düzenlenmiştir. Başta ürünün orijinal olduğunu
ispatlamaya elverişli fatura veya fatura yerine geçen belgeler, kendisinden
başlayarak geriye doğru fikri ve sınai mülkiyet hakkı sahibini veya hak
sahibinin verdiği yetkiyle ürünü piyasaya sunmuş kişileri gösterir sözleşme,
sair belge ve deliller olmak üzere madde kapsamında sayılan diğer bilgi ve
belgeler ile ETAHS’ye itiraz edilmesi gerekmektedir. ETHS’nin itirazında haklı
olduğunun madde kapsamında sayılan bilgi ve belgelerin sunulması ile açıkça
anlaşılması halinde ise ETAHS’nin, şikayete konu ürünü itiraz başvurusunun
kendisine ulaşmasından itibaren en geç 24 saat içinde yeniden yayımlayarak,
durumu hak sahibi ile ETHS’ye gecikmeksizin bildirmesi gerektiği
düzenlenmiştir.
4. Aracılık Sözleşmesi Hakkında
Yönetmelik madde 15’te, ETAHS ile ETHS arasındaki ticari ilişkinin
koşullarının aracılık sözleşmesiyle belirleneceği, aracılık sözleşmesi asgari olarak
bulunması gereken unsurlar düzenlenmiş olup
aracılık sözleşmelerinde; (i) ETHS’ye sunulan aracılık hizmeti, (ii)
aracılık hizmetinin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılmasını
gerektiren durumlar, (iii) satıcılardan talep edilen bedellere ve bu bedellerin
hangi durumlarda farklılaşacağı, (iv) mal veya hizmetlerin sıralanmasında ya da
alıcıya tavsiye edilmesinde kullanılan parametreler ve (v) satıcılara yapılacak
ödemelerin süresi gibi bilgilere yer verilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Yönetmelik madde 16’da, aracılık sözleşmesi
hükümlerinin ETAHS tarafından nasıl değiştirileceği düzenlenmiş olup bildirimin
ne şekilde yapılacağı, ETAHS tarafından daha uzun süre belirlenmemiş olması
durumunda sözleşme değişiklikleri bildirim tarihinden itibaren 15 günlük
sürenin sonunda uygulamaya konulacağı, bu süre teknik geliştirme yapılmasını
gerektiren haller ile komisyon oranlarının ve diğer hizmet bedellerinin
artırılması, aracılık hizmetinin kısıtlanması, askıya alınması veya
sonlandırılması, yeni cezai şart getirilmesi, hak ve menfaat dengesinin satıcı
aleyhine bozulması gibi sonuçlar doğuran hallerde ise 30 gün olacağı açık bir
şekilde düzenlenmiştir.
Yönetmelik madde 17’de ise, ETAHS’nin ,
aracılık hizmetini kısıtlayamayacağı, askıya alamayacağı veya sonlandıramayacağı düzenlenmiştir. ETAHS
tarafından aracılık sözleşmesinde belirtilen aracılık hizmetinin kısıtlanması,
askıya alınması veya sonlandırılmasını gerektiren durumların varlığı halinde
gerekçelerini açık ve anlaşılır şekilde belirterek ETHS’den açıklama talep etme
ve süre verme yükümlülüğü getirilmiştir. ETHS’nin açıklamalarının yetersiz
olması veya ETHS tarafından açıklama sunulmaması halinde ETAHS’nin aracılık
hizmetini kısıtlayabileceği, askıya alabileceği veya sonlandırabileceği düzenlenmiştir.
5. Genel Yükümlülükler
Yönetmelik madde 18’de ETAHS’nin ETHS tarafından yapılan başvuruları dâhili iletişim sistemi üzerinden alacağı, ETHS tarafından sistem üzerinden yapılan başvuruların, başvurunun alındığı tarihten itibaren 15 gün içinde sonuçlandırılacağı ve sonuç sistem üzerinden ETHS’ye bildirileceği düzenlenmiştir.
Yönetmelik madde 19’da ETAHS’nin kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları, aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde satışa sunamayacağı veya bu malların satışına aracılık edemeyeceği düzenlenmiştir. İşbu düzenlemenin toplam satış hasılatının yarısından fazlasının elektronik ticaret dışındaki satışlarından elde eden kişilerin markasını taşıyan veya marka kullanım hakkını haiz olduğu mallar ile dergi ve gazete gibi süreli yayınlar ile donanım ve yazılımları münhasıran elektronik kitapların dijital kopyalarının okunması, dinlenmesi ve kullanılmasına imkân sağlayan cihazlar hakkında uygulanmayacağı ise açıkça belirtilmiştir.
Yönetmelik madde 20’de ise, ETAHS ve
ETHS’lerin önceden olumlu irade beyanı almaksızın ekonomik bütünlük içinde
olmadıkları kuruluşların ETBİS’e kayıtlı alan adlarının münhasıran ana unsurunu
oluşturan tescilli markalarından oluşan anahtar kelimelerle arama motorlarına
reklam vererek pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunamayacağı düzenlenmiş
olup işbu hususa ilişkin ihlal tespiti halinde Bakanlık’ın ilgili ETAHS veya
ETHS’ye ihlalin sona erdirilmesine yönelik bildirimde bulunacağı ve Bakanlıkça
yapılan bildirimin kendilerine ulaşmasını izleyen 24 saat içinde ETAHS ve ETHS ihlali ortadan
kaldırmak ve Bakanlığa bu konuda bilgi vermekle yükümlü oldukları
düzenlenmiştir.
B. Orta, Büyük ve Çok Büyük Ölçekli ETAHS’lere Getirilen Yükümlülükler:
Yönetmelik madde 21’de, ETHAS için getirilen, ETHS’nin satışları dolayısıyla elde ettiği verileri bedelsiz taşıma ve bu veriler ile bunlardan elde ettiği işlenmiş verilere bedelsiz ve etkin şekilde erişim sağlamasına teknik imkân sunma yükümlülüğünün hangi verileriden oluştuğu, söz konusu verilerin hangi şekilde yayımlanacağı, ETHS’ye ait verilerin taşınabilmesi ve depolanabilmesi için uygulama programlama arayüzü oluşturulması konusu düzenlenmiştir. Buna göre orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS, ETHS’nin aşağıdaki verileri bedelsiz ve etkin şekilde taşımasına ve aracılık sözleşmesinin süresi içinde bu verilere erişim sağlamasına teknik imkân sunmakla yükümlüdür. Bununla birlikte ETHS’nin veriye erişim ve veri taşıma taleplerinin ETAHS tarafından 15 gün içinde ve alıcı bilgileri anonimleştirilerek karşılanacağı da düzenlenmiştir.
Yönetmelik madde 24’de, ETHS tarafından sağlanan içerikle ilgili
mevzuata aykırı hususların tespitine yönelik işlemleri ve bunun neticesinde
tespit edilen aykırılıkları içeren raporun düzenlenmesine ilişkin usul ve
esaslar belirtilmiş olup orta, büyük ve
çok büyük ölçekli ETAHS’ye, ETHS tarafından sağlanan içerikle ilgili olarak
mevzuata aykırı hususları tespit etmek amacıyla her yıl inceleme yapma ve bu incelemeye
ilişkin rapor hazırlayarak izleyen takvim yılının nisan ayı içinde Bakanlığa
sunma yükümlülüğü getirilmiştir.
Bunlara ek olarak Yönetmelik’te Orta, Büyük ve Çok Büyük Ölçekli ETAHS’lere bazı ek yükümlülükler getirilmiş olup Yönetmelik madde 15 fıkra 2’de, yapılacak aracılık sözleşmesinde ek olarak bazı yükümlülükler getirilmekle birlikte yine Yönetmelik madde 20 fıkra 6’da, orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS ve orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETHS, net işlem hacmine dâhil edilen elektronik ticaret ortamları hariç olmak üzere, kendine veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilere ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunamayacağı ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapamayacağı açıkça belirtilmiştir.
C. Büyük ve Çok Büyük Ölçekli ETAHS ve
ETHS’lere Getirilen Yükümlülükler:
Yönetmelik madde 30 ve 31’de elektronik ticaret lisansı başvuru süreci düzenlenmiş olup lisans başvurularının her yıl Mart ayı içerisinde ETBİS üzerinden yapılacağı, lisans ücretinin Bakanlığın internet sitesinde ilan edilen hesap numarasına peşin olarak yatırılarak lisans ücretinin ödendiğine dair belge, lisans alma veya yenileme başvurusu sırasında ETBİS’e yükleneceği, lisans alma ve yenileme başvurusunun 15 gün içinde sonuçlandırılacağı, lisans başvurusunda bulunan ETAHS ve ETHS bu süre içinde elektronik ticaret faaliyetine devam edebileceği, lisans ücretinin ödendiğine dair belgenin Bakanlığa sunulması halinde başka bir şart aranmaksızın lisans verileceği veya yenileneceği belirtilmiştir.
Bununla birlikte ek olarak Yönetmelik madde 11 fıkra 6’da, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’ye, ETHS’nin ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamama, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamama yükümlülüğü getirilmiştir. Ayrıca buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verilemeyeceği de ayrıca düzenlenmiştir.
III- SONUÇ
Yukarıda ayrıntılı şekilde izah edildiği üzere; İşbu Yönetmelik ile etkin ve adil rekabet ortamının tesis edilmesi ve elektronik ticaretin gelişiminin sağlanmasını teminen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların faaliyet ve denetimleri ile bunlar arasındaki ticari ilişkilerin düzenlenmesi amaçlanmıştır. İşbu Yönetmelik uyarınca yapılan düzenleme ile piyasada olan veya piyasaya yeni girecek olan hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların faaliyet ve denetimleri açısından ticarete daha uygun bir ortamın oluşacağı kanaatindeyiz.
Av. Merve Çelik
Kaynakça:
1. Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik
Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik
