I- HACİZ SIRASINDA VEYA HACZİN DAHA SONRA ÖĞRENİLMESİ HALİNDE İSTİHKAK İDDİASI
Alacaklının başlatmış olduğu icra takibinin kesinleşmesi ile birlikte yapılabilen haciz, haczedilecek malın bulunduğu mahalde yapılır ve haciz esnasında tutanak düzenlenir. İcra memuru, borçlunun 3. Kişi lehine istihkak iddiasında bulunması halinde veya 3. Kişinin haciz esnasında istihkak iddiasında bulunması halinde, haciz tutanağına bu hususları yazar. Haczin daha sonra öğrenilmesi halinde ise öğrenme tarihinden itibaren 7 gün içinde istihkak iddiasında bulunulur ise bu husus icra tutanağına geçirilir.
1) Üçüncü Kişi Lehine İstihkak İddiasını İleri Sürebilecek Kişiler
Üçüncü kişi lehine istihkak iddiasını; borçlu, borçlu ile birlikte malı elinde bulunduran kişi, bizzat 3. Kişi veya gerçek ya da tüzel üçüncü kişi adına istihkak iddiasında bulunmaya yetkili olan kişi ileri sürebilir.
Bu halde 3. kişi, elindeki taşınır malının haczedilmesi durumunda, diğer bir 3. Kişi, yani esasen 4. Kişi lehine istihkak iddiasında bulunamaz.
Haczedilen malı, borçlu ile birlikte elinde bulunduran 3. Kişiler, diğer bir üçüncü kişinin mülkiyet veya sınırlı bir ayni hakkı olduğunu haciz yapan memura beyan edebilir ve üçüncü kişi (yani esasen 4. Kişi lehine istihkak iddiasında bulunabilirler.
Haciz yapılacağı sırada borçlu, kendi elinde bulundurduğu mal üzerinde 3. Kişiye ait mülkiyet hakkının veya sınırlı bir aynı hakkın mevcut olduğunu iddia ederse ya da üçüncü kişi haciz yapılacağından haberdar olup haciz sırasında o mal üzerinde tam veya sınırlı bir ayni hakkının olduğunu iddia ederse, icra dairesi, işbu istihkak iddialarını haciz veya icra tutanağına geçirir ve keyfiyeti iki tarafa bildirir. Ayrıca istihkak iddiasına karşı itirazları olup olmadığını bildirmeleri için İİK m.96/f.2, cüm.1 uyarınca alacaklı ve borçluya 3 günlük süre verir.
İcra dairesi, ancak istihkak iddiasının üçüncü kişi tarafından ileri sürülmüş olması durumunda istihkak iddiasını borçluya bildirir ve itirazı varsa yapması için 3 günlük süre verir.
Haciz esnasında, borçlu, haczedilen malların istihkak iddiasında bulunan 3. Kişiye ait olduğu öne sürer, alacaklı da bu beyanı kabul etmediğini ifade ederse, istihkak iddiasına karşı itiraz etmiş sayılır. Bu halde ayrıca 3 günlük süre içinde itiraz etmesi gerekmez.
Hak düşürücü süre olan 3 günlük süre geçtikten sonra icra tutanağına geçirilen itiraz geçersiz olur. Bu durumda haczedilen mal üzerindeki haczin kaldırılmasına karar verilir.
İcra müdürü, haciz sırasında öne sürülen istihkak iddiasını tutanağa geçirip haczi yapmalıdır. Aksi takdirde alacaklı icra memurunun muamelesini şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurabilir.
Borçlu veya borçlunun beraber oturduğu kişinin, 3. Kişi lehine istihkak iddiasında bulunması halinde, artık 3. Kişinin istihkak iddiasında bulunmasına gerek yoktur. Üçüncü kişi, alacaklının süresinde itirazı üzerine dosyanın gönderildiği icra mahkemesince verilecek 7 günlük süre içinde İİK m.97/6 uyarınca istihkak davası açabilir. Üçüncü kişi istihkak davasını, 7 günlük süre verilmesinden önce de açabilir.
2) İstihkak İddiasına Karşı İtiraz Edilmesi
Üçüncü kişi, bizzat haciz sırasında istihkak iddiasında bulunur veya borçlu haciz sırasında 3. Kişi lehine istihkak iddiasında bulunursa, istihkak davası açma süresi kesilmiş olacaktır. Bu halde alacaklı istihkak iddiasına itiraz etse dahi, icra müdürlüğünce m.97’deki süreç işletilmediği müddetçe 3. Kişi, haczedilen mal satılıp bedeli alacaklıya ödenene kadar istihkak davası açabilir.
İstihkak iddiasında bulunan 3. Kişiye istihkak davası açması için 7 günlük süre verme yetkisi icra müdürüne ait değildir. İcra müdürünün yetkisi olmadığı halde böyle bir eylemde bulunması halinde alacaklı, icra müdürünün bu işlemine karşı şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurabilir.
İstihkak iddiasına itiraz edilmesi üzerine icra dairesi tarafından gönderilen dosyada icra mahkemesi sadece icra takibinin talik veya devamına karar verebilir. Burada talik, İİK m.97/1’e göre icra takibinin tamamının taliki değil, sadece istihkak iddiasına konu haczedilmiş mallara ilişkin takip işlemlerinin talikidir.
İcra mahkemesi takibin talikine karar verirse, istihkak iddia eden 3. Kişiden İİK m.36 uyarınca teminat alır. İcra mahkemesi, 3. Kişiden teminat alınmasına karar vermez veya karar verir ama 3. Kişi teminatı yatırmazsa icra müdürlüğü takibe devam eder.
3) İstihkak İddiasına Karşı İtiraz Edilmemesi
İİK m.96/f.2, cüm.1’de düzenlenen 3 günlük sürede itiraz edilmemişse, 3. Kişinin istihkak iddiası kabul edilmiş sayılır ve icra müdürlüğü haczin kaldırılmasına karar verir. 3. Kişinin haczin kaldırılması yönündeki talebi reddedilirse, 3. Kişinin süresiz şikayet yoluyla başvuracağı icra mahkemesi, haczin kaldırılmasına karar verilmesini icra müdürlüğüne emreder.
Üçüncü kişi, haczedilen mal üzerindeki istihkak iddiasını mülkiyet hakkına dayandırmışsa ve alacaklı veya borçlu 3 gün içinde istihkak iddiasına itiraz etmemişse, üçüncü kişinin mülkiyet iddiası kabul edilmiş sayılır. Bu durumda mal üzerindeki haciz kalkar.
Ancak üçüncü kişinin haczedilen mal üzerindeki istihkak iddiası mülkiyet hakkı dışında bir hakka dayandırılmışsa, alacaklı ve borçlunun istihkak iddiasına 3 gün içinde itiraz etmemeleri halinde, üçüncü kişinin o mal üzerinde iddia ettiği mülkiyet hakkının dışındaki hakkın varlığı kabul edilir. Bu durumda mal üzerindeki haciz kaldırılmaz, malın paraya çevrilmesi sırasında üçüncü kişinin mevcut hakkı dikkate alınır.
II) İCRA MÜDÜRÜNÜN İİK M.97 VEYA M.99’A GÖRE HACZİN YAPILDIĞINA DAİR VERMİŞ OLDUĞU KARARIN YANLIŞ OLMASI
İcra müdürünün, haczin İİK m.97 veya m.99’a göre yapılmış sayılmasına yanlış yönde karar vermesi halinde şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurulabilir.
Üçüncü kişi, elinde bulunan taşınır malın haczedilmesi üzerine istihkak iddiasında bulunursa, İİK m.99 uyarınca işlem yapılması gerekir. Bu halde icra müdürünün m.97 hükmünü uygulaması karşısında üçüncü kişi İİK m.16/2 uyarınca süresiz şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurabilir. İcra mahkemesince şikayetin kabulü halinde, haczin m.97’ye göre mi yoksa m.99’a göre mi yapılmış olduğuna mahkemece karar verilir.
İcra müdürünün m.97 hükmünü uygulaması ve icra mahkemesince bu hususta karar verilmiş olması halinde de, üçüncü kişinin yapmış olduğu şikayet incelenir.
Haciz, borçlunun elindeki mallar üzerine koyulmuş ise 3. Kişi tarafından alacaklıya karşı açılması gereken istihkak davasında, icra müdürü yanlış şekilde İİK m.99’a göre işlem yapar ve dava açma yükümlülüğünü alacaklıya yükler ise, alacaklı bu davayı açsa dahi açılan davada İİK m.97/a, 2. Fıkra uyarınca ispat yükü yine 3. Kişide olur.
Av. Pınar Yar Karaata
