Sınai haklar, sanayi, ticaret ve endüstride kullanılmak üzere, fikri çaba sonucu yaratılan ürünler üzerindeki haklardır. Patent, marka, endüstriyel tasarım, entegre devre topoğrafyası, yeni bitki çeşitlerine ait ıslahçı haklar ve coğrafi işaretler, sınai haklar olarak karşımıza çıkar.(1)
Yukarıda bahsi geçen sınai haklar, 6769 sayılı kanunun yürürlük tarihi olan 10.01.2017 tarihinden önce Markaların Korunması Hakkında KHK, Patentlerin Korunması Hakkında KHK, Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK, Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında KHK, Entegre Devre Topoğrafyalarının Korunması Hakkında KHK ve Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Hakkın Korunması Hakkında Kanun ile düzenlenmekteydi. 10.01.2017 tarihinde yürürlüğe giren Sınai Mülkiyet Kanunu ile tüm bu kanun hükmünde kararnameler ile kanun tek bir kanun ile birleştirilmiş olup; hem ilgili hakların sistematik bir şekilde düzenlenmesi sağlanmış hem de ilgili hakların, günümüzün ekonomik şartlarına entegre edilmesi sağlanmıştır.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu; başlangıç hükümleri ve beş kitap şeklinde sistemleştirilmiştir. Kanunun başlangıç hükümleri; amaç ve kapsam, tanımlar ve korumadan yararlanacak kişiler başlıklı ilk üç maddeden oluşmaktadır. Birinci kitap marka başlıklı olup; marka hakkı ile ilgili düzenlemeleri içerir. İkinci kitap coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı başlıklı olup; bu konulara ilişkin düzenlemeleri içerir. Üçüncü kitap tasarım başlıklı olup; tasarım hakkı ile ilgili düzenlemeleri içerir. Dördüncü kitap patent ve faydalı model başlıklıdır ve bu haklara ilişkin düzenlemeleri içerir. Beşinci kitap ise ortak ve diğer hükümler başlığını taşıyıp; tüm sınai haklara ilişkin ortak hükümler yer almaktadır.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile daha önce ilgili mevzuatta da olan bazı hususlarda yenilikler yapılmış, bunun yanı sıra önceden mevzuatta bulunmayan bazı hususlar ise eklenmiştir. Bunun yanı sıra Türk Patent Enstitüsü’nün ismi Türkiye Patent ve Marka Kurumu olarak değiştirilmiştir.
MARKA HAKKINA İLİŞKİN GETİRİLEN BAZI YENİLİKLER:
1. Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 5. Maddesinde markanın içereceği işaretler sayılmıştır. Bu madde kapsamında renkler ve sesler marka olabilecek işaretler arasında yer almamaktaydı. Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 4. Maddesinde ise; renkler ve sesler marka olabilecek işaretler arasında yer almaktadır.
2. Günümüzde, teknolojik gelişmelerin etkisiyle de, üzerinde markası olmasa dahi ürünün kendine özgü şekilde oluşturulmuş tasarımı ile ve/veya ambalajları ile ortalama tüketiciler arasında ayırt edilebilmektedir. Bu gelişmeye uyum sağlanmak amacıyla, Sınai Mülkiyet Kanunu’nda markaların grafik gösterim kuralı; ‘’marka sahibine sağlanan korumanın konusunun yetkili makamlar ve halk arasında açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlanabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması’’ şeklinde değiştirilmiştir. Bu yeni düzenleme ile üç boyutlu markaların farklı açılardan marka örneği ile gösterimi ile bu tarz markaların tescili mümkün kılınmıştır. Şu anda Türkiye’de tescil edilmiş olan üç boyutlu markalara örnek olarak Ferrero Rocher, Jaguar Land Rover ve The Absolut Company verilebilir.
3. Marka tescilinden doğan hakların tüketilme ilkesi, markalı malların piyasada tedavülüne, marka hakkına dayanılarak müdahalede bulunulmasını önlemek suretiyle bu hakka sınır oluşturan bir ilkedir. Bu ilke doğrultusunda marka hakkı sahibi, markalı malın bir kez satışa sunduktan sonra pazardaki daha sonraki aşamalarında malın dolaşımı üzerindeki kontrolünü kaybeder. (2) Ancak bu ilke, sadece belirli bir bölgede marka sahibinin rızası ile piyasaya sunulan markalı mallar için uygulanır. Markanın Korunması Hakkında KHK’nın ilgili maddesinde uygulanan belirli bölge için ülkesel tükenme ilkesi benimsenmiştir. Ülkesel Tüketilme İlkesi gereği; markanın tescil edildiği ülke sınırları içerisinde, markalı mallar ulusal pazarda piyasaya sunulduktan sonra bu mallar açısından marka sahibinin marka hakkının tüketildiği kabul edilir. Sınai Mülkiyet Kanunu ise uluslararası tükenme ilkesini benimsemiştir. Uluslararası Tükenme İlkesi gereği marka sahibi kimse, markalı ürünü piyasaya sürdükten sonra, sadece belirli bir ülke sınırlarında değil, dünyanın hiçbir yerinde sonraki aşamalara müdahale edemez.
4. Yürürlüğe giren yeni kanun ile hükümsüzlük davası açma süreleri de değişmiştir. 556 sayılı Markanın Korunması Hakkında KHK’da hükümsüzlük davası açma süreleri, net şekilde düzenlenmeyen beş yıllık dava açma süresi, Yargıtay kararları ile yerleşik içtihat haline gelmiştir.
Sınai Mülkiyet Kanunu ise, Avrupa Birliği hukukunda olduğu gibi, sessiz kalma yoluyla hak kaybı ilkesini benimsemiştir. Bu nedenle de kanunda kesin bir dava açma süresi konmamıştır. Sessiz kalma süresinin değerlendirilmesinde ise önceki tarihli marka sahibinin, sonraki tarihli marka kullanımını bildiği veya bilmesi gerektiği tarih esas alınır. Marka sahibinin bilmesi gereken durumlar ise Türk Ticaret Kanunu’na göre basiretli tacir kriterleri esas alınarak her olayın kendi koşulları gözetilir. Hükümsüzlük davası açma süresi markanın tescil edilmesinde marka sahibinin niyetine göre değişmektedir:
i. iyi niyetle tescil edilmiş markaya karşı hükümsüzlük davası açma süresi; eski tarihli marka sahibinin, markayı kullanımından haberdar olmasından itibaren 5 yıldır.
ii. kötü niyetle tescil edilmiş markaya karşı hükümsüzlük davası açılması herhangi bir süreye bağlanmamıştır.
5. Marka, bir ticaret malını tanıtmaya, benzerlerinden ayırmaya yarayan, o malın simgesi olan, resim veya harften oluşan (günümüzde üç boyutlu ambalaj vb.) özel imgelerdir. Bu doğrultuda markanın, malı benzerlerinden ayırmaya yaraması gerekir. Bu nedenle Markaların Korunması Hakkında KHK’nin ilgili maddelerinde daha önce başvuru yapılmış bir marka ile karıştırılma ihtimali olan markalar için, önceki tarihli marka sahibine marka başvurusuna itiraz hakkı tanıyarak onlara için bir nevi koruma geliştirmiştir.
Markaların Korunması Hakkında KHK’de marka başvurularına itiraz süresi 3 ay iken; bu süre Sınai Mülkiyet Kanunu’nda 2 ay olarak belirlenmiştir.
Ayrıca Sınai Mülkiyet Kanunu marka başvurusunda bulunan kişiye yeni bir savunma aracı getirmiştir; İTİRAZ AŞAMASINDA İLERİ SÜRÜLEBİLEN KULLANMAMA SAVUNMASI
Marka başvurusuna yapılan itiraz Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 6. Maddesinin 1. Fıkrası nedeniyle yapılmışsa; başvuru sahibinin talebi üzerine, Türkpatent, itiraz sahibinden itiraza dayanak olan markanın kapsadığı mal ve/veya hizmetler için Türkiye’de önemli derecede kullanmakta olduğunu ispat etmesini istemekle yükümlüdür. Sonrasında Türkpatent tarafından itiraz sahibine, ispat için 1 ay süre verilir. (Bu durum sadece itiraza esas olan marka, itiraza konu başvurunun başvuru tarihinde veya rüçhan tarihinde 5 yıldan fazla zaman tescilli ise mümkündür.)
6. Yukarıda da bahsedildiği gibi; Markaların Korunması Hakkında KHK, önceki tarihte tescil edilmiş bir markanın ayırt ediciliğini korumaya son derece önem vermiş ve bu nedenle ayırt edilmesi zor ve/veya ayırt edilemeyen markaların tescil edilmesini engellemiştir.
Sınai Mülkiyet Kanunu ise bu konuda daha esnek bir politika benimsemiş ve muvafakat unsurunu getirmiştir. Kanun’un ilgili maddeler gereği; önceki tarihli marka sahibinin marka başvurusu sırasında veya red kararı sonrasındaki noter onaylı muvafakati ile, aynı ve/veya aynı türdeki mal ve hizmetler için başvurusu gerçekleşen aynı ve/veya ayırt edilemeyecek benzer markalar reddedilmeyecektir.
7. Sınai Mülkiyet Kanunu’nun ilgili maddesi ile getirilen yeni düzenleme ile; bir marka başvurusu içerisinde tescilli bir coğrafi işaret içeriyorsa ve/veya tescilli bir coğrafi işaretten oluşuyorsa marka, başvuru ilk incelemede re’ sen reddedilebilecektir.
8. Markaların Korunması Hakkında KHK sadece tescil edilen tanınmış markaları korurken; Sınai Mülkiyet Kanunu tescil edilmemiş tanınmış markalara da koruma mekanizması geliştirmiştir. Bu mekanizma ile tescil edilmemiş tanınmış marka sahipleri, aynı veya aynı türdeki mal ve hizmetler için başvurusu gerçekleştirilen aynı ve ayırt edilemeyecek benzer markalara itiraz edebilme hakkı getirmiştir.
9. Sınai Mülkiyet Kanunu’ndan önceki dönemde ‘’İthal ya da ihraç etmek, ticari amaçla satın almak, bulundurmak, nakletmek veya depolamak’’ eylemleri 556 sayılı KHK kapsamında suç teşkil eden eylemler arasında yer almamakla birlikte; bazı mahkemeler suç teşkil eden fiil olarak nitelendirirken bazı mahkemeler aksi yönde kararlar vermiş; sonuç olarak yerleşik bir içtihat oluşmamıştır. Sınai Mülkiyet Kanunu ise, ilgili maddelerinde, yukarıda sayılan eylemleri suç teşkil eden eylem statüsüne almıştır.
Stj. Av. Zeynep Cemre Demirtaş
Kaynakça:
1. Sınai Mülkiyet Kanunu (Makale)
Yrd. Doç. Dr. Kumru Kılıçoğlu Yılmaz
www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/frmmakale/2017-1/1.pdf
2. Marka Tescilinden Doğan Hakların Tüketilmesi İlkesi ve İstisnaları (Yüksek Lisans Tezi) (Ankara- 2007)
Yasemin Karakurt
acikerisim.baskent.edu.tr/bitstream/handle/11727/1540/00192.pdf?sequence=3
3. Sınai Mülkiyet Kanunu İle Gelen Yenilikler 2017
https://www.bantb.org.tr/upload/dosyalar/F5D_sinayimulkiyetkanunu.pdf
4. Sınai Mülkiyet Kanunu’nun Getirdiği Yenilikler
Yaprak Sürmeli
https://startuphukuku.com/sinai-mulkiyet-kanununun-getirdigi-yenilikler/
5. Sınai Mülkiyet Kanunu
6. Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
