Anayasa Mahkemesi 22.03.2023 tarihli ve
2020/59 E., 2023/53 K. sayılı ilamıyla 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri
Kanunu’nun 6. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b), (ç) ve (g) bentlerinin,
7. maddesinin (6) numaralı fıkrasının birinci cümlesinin, 12. Maddesinin (1)
numaralı fıkrasının ikinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline;
iptal hükümlerinin kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay
sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir. Karar 01.06.2023 tarih ve32208 sayı
ile Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
11 Haziran 2020’de yürürlüğe giren 7245
sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’ndaki bazı maddelerin, bekçilere
olağanüstü yetkiler verildiği gerekçesiyle Cumhuriyet Halk Partisi
milletvekilleri tarafından düzenlemelerin iptali ve yürürlüğün durdurulması
için yapılan başvuruda Anayasa Mahkemesi, çarşı ve mahalle bekçilerine “el ile
dıştan arama” ile gösteri yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla
“önleyici tedbir alma” yetkisi veren düzenlemelerin iptaline karar vermiştir.
Anayasa Mahkemesi bekçilere “durdurma ve
kimlik tespiti” ve “silah kullanma” yetkisi veren düzenlemelerin iptali
talebini ise reddetmiştir.
Bu kapsamda iptal edilen maddeler ve
gerekçeleri şu şekildedir;
Kanun’un 6. maddesinin (1) numaralı
fıkrasının (b) bendi “Görev bölgeleri içinde
bulunan konut, iş yeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri
tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattırmak” şeklinde düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi tarafından
hükmün iptal edildiği kararın gerekçesinde “Bekçilerin önleyici ve koruyucu
görev ve yetkileri kapsamında konut, işyeri ve araçların sahiplerinin noksan
aldıkları tedbirlerin neler olduğu açıklanmamıştır. Ayrıca bu tedbirlerin
tamamlattırılmasından ne anlaşılması gerektiği, bu yetkinin kapsam ve sınırları
ile nasıl gerçekleştirileceği belirli değildir. Bu itibarla yeterli kanuni ilke
ve çerçeveyi öngörmemesi nedeniyle kuralın belirsiz olduğu sonucuna
ulaşılmıştır.” değerlendirmesi yapılmıştır.
Kanun’un 6. maddesinin (1) numaralı
fıkrasının (ç) bendi “Kamu düzenini bozacak
mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk
kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri almak” şeklinde düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi tarafından
hükmün iptal edildiği kararın gerekçesinde “Çarşı ve mahalle bekçilerine
toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkında sınırlamaya yol açan önleyici
tedbir mahiyetindeki görev ve yetkilerin neler olduğunun ve kapsamının
düzenlenmediği gözetildiğinde kuralda yasal çerçeve ve ilkelerin
oluşturulmadığı, bu suretle toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına
getirilen sınırlamanın kanunilik koşulunu sağlamadığı değerlendirilmiştir.”
değerlendirmesi yapılmıştır.
Kanun’un 6. maddesinin (1) numaralı
fıkrasının (g) bendi “g) Halkın sükûn ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız
edenleri engellemek” şeklinde
düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi tarafından hükmün iptal edildiği kararın
gerekçesinde “Halkın sükûn ve istirahatini bozmak, başkalarını rahatsız etmek
eylemlerinin kabahat kapsamında değerlendirileceği, engellemenin kapsamı hangi
yetkileri içerdiği ve sınırları konusunda kural belirsizdir.” değerlendirmesi
yapılmıştır.
Kanun’un 7. maddesinin (6) numaralı fıkrasının 1. cümlesi “Çarşı ve mahalle bekçisi, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah ya da tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı hâlinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dâhil gerekli tedbirleri alabilir.” şeklinde düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi tarafından hükmün iptal edildiği kararın gerekçesinde “Kuralda bahsi geçen durumların varlığı halinde gerekli tedbirlerin neler olduğu, yetkinin kapsam ve sınırları açık ve net olarak belirlenmemiştir. Bu itibarla kişilerin üstünde ve eşyası üzerinde yapılacak elle kontrol faaliyeti ile arama arasındaki sınırın tespit edilmesi açısından kuralda belirsizlik bulunmaktadır.” değerlendirmesi yapılmıştır.
Kaynaklar: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/06/20230601-10.pdf
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/06/20200618-7.htm
